welzijn & zorg

'Iedereen wordt beter van meer natuur in de zorg'

Overheden samen in de bres voor meer welzijnsgroen
1.09.2021
Foto's
Jan Locus

Natuur maakt gelukkiger, vermindert stress en helpt bij herstel. Het is dan ook een goede zaak dat de zorg steeds meer aandacht heeft voor meer groen in en rond voorzieningen. Overheden uit de zorg- en natuursector slaan de handen in elkaar om voorzieningen daarbij te ondersteunen.

In 2019 lanceerde het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) ‘Natuur in je Buurt’, een oproep voor groenprojecten die inzetten op gezondheid. Ruim dertig lokale besturen, organisaties en verenigingen kregen daarmee een subsidie voor de aanleg van natuur, waaronder ook heel wat zorgvoorzieningen. “Dementietuinen, belevingstuinen die je soms ziet bij woonzorgcentra en die bedoeld zijn om mensen met dementie te prikkelen of tot rust te brengen, tonen aan dat natuur al jaren aan gezondheid wordt gekoppeld in de zorgsector”, zegt Karine Moykens, secretaris-generaal van het Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (WVG). “Beide entiteiten van de Vlaamse overheid werken dus al langer samen; in 2019 leidde dat tot een formele samenwerkingsovereenkomst die als doel heeft expertise te delen en te zorgen voor meer natuur bij voorzieningen.”

Therapeutische en sociale functie

Dat resulteerde inmiddels in extra zorggroen. “Een mooi voorbeeld is de buitenwachtkamer van het AZ Sint-Lucas in Brugge, waar patiënten of bezoekers kunnen wachten in een natuurgebied in plaats van in het ziekenhuis. Je kan er wandellussen volgen van 20 minuten tot een uur, afhankelijk van hoe lang je moet wachten”, vertelt Marleen Evenepoel, administrateur-generaal van ANB. “Er werden ook verschillende belevingstuinen gerealiseerd, zoals die aan het Mariaziekenhuis in Pelt, waar een kale gazonvlakte werd omgevormd tot een tuin waar niet alleen patiënten en personeel maar ook bezoekers en omwonenden van kunnen genieten. En bij een aantal voorzieningen voor mensen met een mentale beperking werden snoezelbossen geopend waar bewoners tot rust kunnen komen door te wandelen, te schommelen of dieren te verzorgen.”

Karine Moykens, secretaris-generaal Departement WVG (rechts op de foto): “Tal van voorzieningen hebben een groot terrein dat nog mogelijkheden biedt voor extra groen.” 

“Doordat al die stukjes natuur voor iedereen toegankelijk zijn, worden het ontmoetingsplekken die maken dat voorzieningen nog beter worden ingebed in het sociale weefsel”, vult Karine Moykens aan. “Want het is zeker niet de bedoeling om de zorg buiten stads- of dorpskernen te brengen.” Of dat makkelijk is in verstedelijkt Vlaanderen? “Het vraagt creativiteit, maar best wat voorzieningen grenzen aan een park, een bos of natuurgebied”, antwoordt Moykens. “Een rolstoeltoegankelijk pad en een veilige doorsteek maken al een heel verschil. Tal van voorzieningen hebben bovendien een groot terrein dat nog mogelijkheden biedt voor meer groen.”

Kleine ingrepen, grote effecten

Marleen Evenepoel knikt. “ANB staat voorzieningen graag bij om dat ecologisch verantwoord aan te pakken en te zorgen voor biodiversiteit, zodat er niet alleen groen is maar ook insecten, vogels en vlinders. En het hoeft inderdaad niet altijd groots te zijn. Een binnentuin of een moestuin zijn vaak eenvoudig te realiseren. Wilde bloemen zijn prachtig en vergen nauwelijks onderhoud. Op een voetpad kunnen een paar uitgewipte tegels ruimte bieden voor bloemperkjes. Zulke kleine dingen maken echt al een verschil.”

“Iedereen is ervan overtuigd dat natuur belangrijk is voor het mentaal welzijn, maar voorzieningen weten nog niet altijd hoe ze concreet kunnen vergroenen”, meent Karine Moykens. “Omgekeerd zien natuurorganisaties nog niet altijd wat ze kunnen betekenen voor de zorg”, merkt Evenepoel op. “Daarom is onze samenwerking zo belangrijk. Op die manier kunnen we goede praktijken delen, tonen wat mogelijk is en voorzieningen inspireren. We informeren beide sectoren ook met studiedagen en webinars – in samenwerking met partners zoals het Vlaams Energiebedrijf (VEB), het Bosforum, het Netwerk Natuur en Gezondheid, … – over de link tussen natuur en gezondheid en hoe daarmee in de praktijk aan de slag te gaan.”

Subsidies koppelen aan duurzaamheid

“Het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden aangelegenheden (VIPA), dat deel uitmaakt van WVG en dat welzijns- en zorginfrastructuur ondersteunt, verbindt subsidies ook steeds meer aan duurzaamheidsambities”, zegt Karine Moykens. “Omdat natuur tot minder stress en agressie leidt, laten VIPA-subsidies rond de ‘preventie van agressie en vrijheidsberoving’ ook de heraanleg van de buitenruimte toe als rustruimte. Bovendien wil VIPA vanuit haar rol als kenniscentrum voortrekker zijn in het aanbieden van informatie over ‘gezonde zorginfrastructuur’; de buitenruimte maakt daar een integraal deel van uit.”

Marleen Evenepoel, administrateur-generaal ANB: “Er moet niet alleen groen komen, maar ook meer biodiversiteit: insecten, vogels en vlinders.”

Er zijn in de zorg heel wat opportuniteiten voor de natuur én het klimaat. “Om actie te ondernemen tegen de klimaatopwarming, hittegolven en overstromingen, is het in de eerste plaats noodzakelijk dat de grond waterdoorlatend wordt. Voorzieningen kunnen daartoe bijdragen door daar alvast voor te zorgen op hun parkings en terreinen”, zegt Marleen Evenepoel. “Tenslotte leidt meer natuur automatisch ook tot meer aandacht voor het klimaat. Meer groen in de zorg: daar worden we allemaal beter van.”