welzijn & zorg

Hulp inschakelen is voor veel ouderen lang niet evident

Kopzorgen Verdienen Zorg: Vlaamse Ouderenraad over psychisch welzijn van ouderen

Kopzorgen Verdienen Zorg. Met die slogan lanceerde de Vlaamse Ouderenraad, de spreekbuis van ouderen binnen het Vlaamse beleid, in oktober 2020 zijn campagne over het psychisch welzijn van ouderen. Want kopzorgen zijn er in alle vormen en maten, en toch krijgen ze niet de aandacht die ze verdienen. Om de toekomst van geestelijke gezondheidszorg voor ouderen naar een hoger niveau te tillen, komt de Vlaamse Ouderenraad met 22 beleidsvoorstellen. Die formuleerden ze op basis van gesprekken met ontelbare ouderen, waaronder Leo (68), Viviane (75), Agnes* (78) en Paul (68). (*Agnes is een schuilnaam)

Inzetten op bronnen van veerkracht

Wanneer ze ouder worden, krijgen sommige ouderen te maken met verlieservaringen, ingrijpende levensveranderingen en zingevingsvraagstukken. En naarmate die zich opstapelen, groeit de druk op hun psychisch welzijn. Bronnen van veerkracht kunnen er dan voor zorgen dat ouderen (sterker) terugveren als hun welzijn uit balans raakt.

Bij Leo (68), die ongeneeslijk ziek is, is zijn deelname aan het burgerpanel van het Palliatief Debat zo’n bron van veerkracht. “Ik zag de campagne van Kom Op tegen Kanker toevallig passeren op televisie en besloot mijn ervaringen te delen op de website. Mijn verhaal moet in het oog gesprongen zijn, want enige tijd later namen de initiatiefnemers contact met me op. Ik maak nu deel uit van het burgerpanel. Samen met de andere deelnemers van het palliatief debat denk ik na over de organisatie van palliatieve zorg. Uiteindelijk willen we tot een aantal beleidsaanbevelingen komen.”

“Mijn deelname aan dat burgerpanel geeft mijn leven opnieuw zin”, gaat Leo verder. “Ik weet niet hoe lang ik nog te leven heb, maar in de tijd die mij nog rest wil ik mij inzetten voor anderen. Ik hoop hun leven beter te kunnen maken. Al haal ik er zelf ook iets uit. Mijn deelname geeft mij een zekere erkenning. Door mijn ziekte kan ik iets vertellen dat de moeite waard is om gehoord te worden.”

Ervoor zorgen dat elke oudere voldoende bronnen van veerkracht heeft, is dan ook cruciaal. Beleidsmakers hebben daarbij de verantwoordelijkheid om bijvoorbeeld verbindende initiatieven te stimuleren, het verenigingsleven te ondersteunen en toegankelijke omgevingen te garanderen.

Drempels overwinnen

Naast bronnen van veerkracht, is er ook een belangrijke rol weggelegd voor de hulpverlening voor ouderen met een psychische kwetsbaarheid. Maar omdat het niet altijd duidelijk is waar je voor welke hulp terecht kan, ervaren veel ouderen drempels in die zoektocht. Bovendien is de stap zetten om zelf op zoek te gaan naar hulp, helemaal niet evident. Dat merkte ook Viviane (75): “Naar een psycholoog gaan, is de moeilijkste stap die ik in mijn hele leven genomen heb”, vertelt ze. “Zotten. Zo noemde ik vroeger de mensen die naar een psycholoog gingen. Lelijk hé, dat ik dat zei?” 

“Ik dacht dat een psycholoog mij niet kon helpen, maar nu ben ik blij dat ik de stap gezet heb”, knikt Viviane. “Daarom werkte ik mee aan de podcast ‘Geestig Gezond ouder worden’. Niet omdat ik per sé mijn verhaal wilde doen, wél omdat ik mensen die het nodig hebben wil adviseren om ook naar een psycholoog te gaan.” 

Diverse zorgnoden vragen om een divers zorgaanbod

Als ouderen dan de kracht vonden om de zoektocht aan te vatten, is het niet zeker dát ze die effectief vinden. Veel ouderen vinden namelijk geen ondersteuning die afgestemd is op hun noden. Want de noden van mensen met een psychiatrische aandoening zijn erg divers, dus ook de hulpverlening moet divers zijn. Dat zorgt ervoor dat mensen met een specifieke zorgvraag niet door de mazen van het net vallen.

Zo is er ’t Kruidenpand. Een kleinschalig woonproject, opgericht vanuit woonzorgcentrum Sint-Jozef in Nieuwerkerken, waar vijf mensen met psychiatrische kwetsbaarheden samenwonen. Ze hebben geen nood aan de continue en bijzonder nauwe begeleiding die een psychiatrisch verzorgingstehuis biedt, maar wel aan een zekere ondersteuning in hun dagdagelijks leven.

Agnes* (78), bewoner van ’t Kruidenpand: “Ik wil niet meer naar huis of naar een ziekenhuis. Alleen leven is moeilijk voor mij, en in het verzorgingstehuis voelde ik mij niet goed. Ook mijn dochter zou liever hebben dat ik hier blijf. Bovendien vind ik het fijner om te zeggen dat ik in een woonzorgcentrum woon, dan dat ik in een psychiatrisch ziekenhuis verblijf. Omstaanders kijken mij nu minder vreemd aan, en hier krijg ik meer bezoek over de vloer.”

Zorgprofessionals hebben een cruciale rol

De taak van zorgprofessionals mag in dit geheel niet onderschat worden. Zo kunnen ze al vroeg oog hebben voor de signalen van psychisch onwelzijn, en kunnen ze zich bijvoorbeeld profileren als aanspreekpunt.

Paul (68), die Parkinson en dementie heeft, is zijn huisarts dankbaar voor de goede opvolging. “Mijn dokter heeft me niet laten vallen. Elke twee à drie weken belt hij eens om te vragen hoe het gaat. Dat is zo geruststellend. Je hebt een dokter nodig die niet alleen een pilletje voorschrijft, maar ook van nabij opvolgt hoe het met je gaat.”

Benieuwd naar meer?

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met de Vlaamse Ouderenraad. Op basis van ervaringen van ouderen, visies van experten en praktijkverhalen van medewerkers, formuleert de organisatie 22 beleidsvoorstellen over het psychisch welzijn van ouderen. Die staan centraal tijdens de Ouderenweek van 15 tot 21 november 2021. Daarmee roept de organisatie beleidsmakers op tot actie.

Surf naar www.kopzorgen.be of de Facebookpagina van de Ouderenraad.