‘Elektronisch toezicht kan heel zwaar wegen’

“Ons land startte eind jaren ’90 met elektronisch toezicht. Toen was het vooral een overgangsmaatregel om mensen die een deel van hun gevangenisstraf uitzaten beter te integreren in de maatschappij”, zegt Hans Domincus, afdelingshoofd van de Vlaamse justitiehuizen. “In 2000 kwam er een nationaal centrum voor elektronisch toezicht binnen het gevangeniswezen, later werd dat centrum gesplitst in het Vlaams Centrum Elektronisch Toezicht (VCET) en het Franstalige Centre de Surveillance Électronique (CSE). Sinds 2015 valt het VCET net zoals de justitiehuizen onder het Vlaamse Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin.”
Meer enkelbanden
Het aantal mensen met een enkelband steeg afgelopen jaren en zal in de toekomst wellicht nog stijgen, voorspelt Hans Dominicus. “Sinds 2016 kan een rechter elektronisch toezicht opleggen als autonome straf en er is momenteel ook beleidsmatig nog meer aandacht voor gemeenschapsgerichte straffen, waaronder elektronisch toezicht.”
Vandaag wordt het gros van de straffen tot drie jaar niet in de gevangenis, maar onder elektronisch toezicht uitgevoerd. “De voorbije jaren breidde het aantal soorten elektronisch toezicht gevoelig uit. Maar de grootste groep van mensen met een enkelband kreeg inderdaad een gevangenisstraf van minder dan drie jaar opgelegd.”

Elke straf heeft gevolgen
“Een enkelband is een humanere straf dan een verblijf in de gevangenis, al beleeft iedereen een straf natuurlijk anders”, zegt Hans Dominicus. “Je mag elektronisch toezicht niet onderschatten: elke straf heeft gevolgen. Wie een enkelband draagt kan wel gaan werken en kan zijn straf vrij discreet ondergaan, maar deze mensen moeten zich strikt houden aan een uurrooster, ze kunnen niet zomaar gaan en staan waar ze willen. Hun gezin wordt ook belast; elke straf heeft gevolgen voor de omgeving. Elektronisch toezicht kan heel zwaar wegen.”
“Met elektronisch toezicht is de kans op re-integratie veel hoger en de kans op strafschade is beperkter”
Mensen kunnen gaan werken met een enkelband. Maar hoe kunnen ze rond komen als ze geen job hebben? “Personen onder elektronisch toezicht hebben geen recht op een leefloon omdat ze ingeschreven zijn op de rol van de strafinrichting. Ze kunnen ter compensatie – als er geen andere bron van inkomsten is – wel aanspraak maken op een leefvergoeding. Mensen die een enkelband krijgen als autonome straf kunnen wel nog een leefloon krijgen van het OCMW, omdat het in hun geval niet om een vervanging gaat van een gevangenisstraf. Een leefvergoeding wordt berekend per dag. Een alleenstaande krijgt 20,85 euro per dag, een samenwonende 13,90 euro.”
Moet iedereen de kans krijgen om zijn straf uit te zitten met een enkelband? “Magistraten beschikken over uitgebreide info om voor ieder individu de juiste keuze te maken. Dit hangt van meerdere factoren af en is voor een rechter dikwijls een moeilijke beslissing. Een aantal mensen zijn geschikt voor een enkelband met de daarbij horende opvolging, anderen hebben meer baat bij intense begeleiding en voor sommigen is een effectieve gevangenisstraf de enige optie. Er moet rekening worden gehouden met alle elementen van een zaak om de juiste beslissing te kunnen nemen.”