welzijn & zorg

Wat weten we (niet) over informele zorg in Vlaanderen?

Onderzoek naar kennis en lacunes over mantelzorg en zorgvrijwilligers

Vandaag worden de resultaten van het onderzoek ‘Wat weten we (niet) over informele zorg in Vlaanderen’ bekendgemaakt. Het Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin deed een verkennende studie naar de kennis en lacunes die er bestaan over mantelzorg en zorgvrijwilligers in Vlaanderen en hoe we die lacunes kunnen dichten. 

De onderzoekers deden een literatuuronderzoek, een analyse van databronnen en bevroegen verscheidene experten. 
 
Resultaten
Het onderzoek wijst uit dat er in het algemeen veel wetenschappelijke studies werden verricht naar mantelzorg maar dat we weinig weten over zorgvrijwilligers. De onderzoeksresultaten tonen aan – en de experten bevestigen – dat de doelgroepen mantelzorgers en vrijwilligers in onderzoek best onderscheiden worden. Toch is dat moeilijk, en zijn er grijze zones. 
De lacunes in kennis omtrent mantelzorg situeren zich in hoofdzaak bij bepaalde subgroepen. Er zijn  nauwelijks cijfers over jonge of jongvolwassen mantelzorgers of mantelzorgers met een buitenlandse herkomst. Ook over oudere mantelzorgers of over mantelzorgers in maatschappelijk kwetsbare posities is er minder tot geen onderzoek voorhanden. In toekomstig onderzoek moet aandacht besteed worden aan de levensfase van mantelzorgers. 
Uit internationaal onderzoek weten we dat 2 tot 8% van de kinderen en jongeren mantelzorger zijn, voor Vlaanderen/België hebben we geen cijfers. Internationaal onderzoek wijst ook op de grote impact die dit jong mantelzorgen heeft, met gevolgen voor hun mentale gezondheid, voor hun schools presteren enzovoorts. Ook dit dient voor Vlaanderen/België verder te worden onderzocht.
Bepaalde thema’s komen te beperkt aan bod in bestaand onderzoek, zoals: kwaliteit van de zorg, vergoedingen en kosten, het delen van zorg met anderen, functioneren van zorgnetwerken, combinatie met betaald werk en opleiding, … 
Er zijn ook weinig repetitieve studies waardoor er geen inzicht is in lange termijntrends. 
 
Beleidsaanbevelingen
Op basis van dit overzicht van het bestaande wetenschappelijk onderzoek rond informele zorg werden 4 beleidsaanbevelingen opgesteld. 
1. Voor jonge mantelzorgers wordt best aangesloten bij bestaand onderzoek
2. Voor volwassenen is nieuw surveyonderzoek nodig naar verschillende vormen van informele zorg. 
3. Gericht onderzoek naar doelgroepen en thema’s die onderbelicht bleven is nodig. Hierbij kan gebruik gemaakt worden van de ‘mixed methode’, een combinatie van kwantitatief en kwalitatief onderzoek. Gericht onderzoek wordt o.a. aanbevolen vanuit netwerkperspectief, over jongvolwassen mantelzorgers (via onderwijs) en over zorgvrijwilligers.
4. Beter ontsluiten van cijfers en kennis over informele zorg is nodig. Dit kan bijvoorbeeld aan de hand van een website kerncijfers informele zorg
Aan de hand van deze aanbevelingen werd al actie ondernomen om invulling te geven aan beleidsacties uit het Vlaams mantelzorgplan, zoals het aansluiten bij bestaand onderzoek voor jonge mantelzorgers. In de nabije toekomst zullen we dus weten hoeveel jonge mantelzorgers Vlaanderen telt en wat de gevolgen van de zorg voor hen zijn.
 
Beleidsplan 
Dit onderzoek past in het mantelzorgbeleidsplan. Met dat plan wordt de weg gebaand naar een context waar mantelzorgers zich beter ondersteund voelen en meer gewaardeerd weten. 
Daarin is onderzoek noodzakelijk. Onderzoeksgegevens leveren ons informatie op over de profielen van de mantelzorgers in Vlaanderen en over de beleving van mantelzorg. Zo weten we over wie we het hebben als we spreken over ‘de mantelzorger’, welke ondersteuning deze mensen nodig hebben en of er in die grote groep mantelzorgers subgroepen zijn die gerichter beleid vragen.