Zorgwoestijn

Als overgebruik van zorg een reëel probleem is, wat dan te denken van een acuut zorgtekort, zoals in grote delen van Frankrijk? De eerstelijnszorg staat daar enorm onder druk, vooral op het platteland, maar in toenemende mate ook in de stad. In Borderouge, een wijk in Toulouse waar 35.000 mensen wonen, was er begin dit jaar welgeteld één huisarts. Ga daar maar eens aan staan.

Het aantal huisartsen is overal in Frankrijk fors gedaald. Maar ook kinesitherapeuten en andere zorgberoepen lopen in vele regio’s niet dik gezaaid. Die beruchte déserts médicaux, zorgwoestijnen dus, vormden een opvallend thema tijdens de voorbije presidentsverkiezingen. Alle kandidaten waren het er roerend over eens dat dit enorme probleem moest worden aangepakt. Het acute tekort heeft vele en complexe oorzaken, maar het valt vooral op dat zorgwoestijnen zich vaak in regio’s bevinden waar extreemrechts en -links heel goed scoren. Mensen voelen er zich niet zonder reden in de steek gelaten en keren zich tegen ‘het systeem’.

De Franse huisarts is de kanarie in de koolmijn. Er zitten namelijk ook grote gaten in het netwerk van openbare diensten op het platteland. Als inwoners van een klein, dichtbevolkt land kunnen we ons amper inbeelden hoe sterk de situatie van la France profonde afwijkt van Parijs, het walhalla van de leuke citytrip. Om meer artsen aan de bak te krijgen, worden er wilde plannen gesmeed. Weg met de numerus clausus! Weg met de vestigingsvrijheid van de beginnende huisarts! Leve de multidisciplinaire gezondheidshuizen! En uiteraard: leve de eHealth en de telefonerende huisarts! (‘Kunt u uw gsm tegen uw borstkas leggen en diep in- en uitademen, alstublieft?’) Veel lossen die kreten voorlopig niet op. Lokale gemeenschappen gaan dan maar zelf op jacht naar een huisarts die bereid is om naar het platteland te trekken. Het strafste voorstel komt van de Franse tegenhanger van ons RIZIV: artsen die verhuizen naar een zorgwoestijn krijgen een premie van 50.000 euro gespreid over vier jaar.

“De Franse huisarts is de kanarie in de koolmijn.”

Vergeleken op wereldschaal valt die zorgongelijkheid nog mee. Het kan altijd nog erger. Maar het kan ook veel beter, zoals de Amerikaanse economist Branko Milanovic beschrijft in zijn boek Wereldwijde ongelijkheid. Wereldwijd zijn er de afgelopen drie decennia heel wat landen waar de armoede is teruggedrongen en er een grote middenklasse is ontstaan. Allemaal mensen die hogerop willen. In het Westen hebben velen het tegenovergestelde gevoel: vroeger was het beter. Een fenomeen als de Franse zorgwoestijn doet die perceptie niet verdwijnen, integendeel. Maar je kunt er wel lessen uit trekken. Bijvoorbeeld dat we het onszelf altijd een pak makkelijker maken als we met open vizier een adequate organisatie van mensen en middelen nastreven. Het zijn immers niet de globalisering, de digitalisering of de migratie die het tekort aan Franse huisartsen veroorzaken. De Fransen vormen slechts 1% van de wereldbevolking, maar staan wel voor 15% van de globale uitgaven voor de sociale zekerheid. Aan middelen is er eigenlijk geen gebrek. De Franse zorgwoestijn is in de eerste plaats een gevolg van een star, weinig vooruitziend en centralistisch beleid.