'Wie voor Clean UP werkt, moet een pitbull-attitude hebben'

Chris eindigde het vorige gesprek met de wens om in de toekomst uit te breiden van arrondissement Kortrijk naar arrondissement Veurne en Brugge. Is dat gelukt? ‘’Zeker en vast”, steekt Chris van wal. “Tot dan toe werkten we samen met het Kompas, maar nu ook met De Sleutel. We zijn ons gaan voorstellen bij de sociale diensten, jeugdrechtbanken en parketten van die regio’s, om hen te winnen voor onze aanpak. Als ik nu naar de cijfers kijk, is de toeleiding uit alle regio’s in evenwicht. We gaan stilaan naar een verdubbeling van het aantal dossiers per jaar, als ik vergelijk met de cijfers van zes jaar geleden.”
Maarten Ampe, substituut bij de jeugdrechtbank Kortrijk, legt uit hoe Clean UP op de rechtbank te werk gaat: “De PV’s komen bij ons binnen en wij beslissen welke richting een dossier uitgaat. We hebben dan de keuze om jongeren die voor het eerst gebruikten naar ‘het Circuit’ te sturen. Dat is iets laagdrempeliger. Als het probleem verder gevorderd is, gaan we richting Clean UP. Dit programma kan enkel opgelegd worden door de jeugdrechter.”
Sinds september 2019 is er een nieuw decreet jeugddelinquentierecht. Maarten legt uit wat dat betekent voor Clean UP. “Als je het programma van Clean UP vroeger niet volgde zoals opgelegd, moest je opnieuw voor de rechter verschijnen en kreeg je misschien een nieuwe kans of andere maatregel opgelegd. Met de nieuwe wet kan de rechter Clean UP opleggen met als voorwaarde dat als het niet lukt, er een plaatsing in een instelling of een werkstraf volgt.”

Nultolerantie is geen fetisj

Wanneer is Clean UP een succes? Wanneer deelnemers niet langer drugs gebruiken? “Niet meer gebruiken is steeds minder een fetisj van ons geworden”, zegt Chris. “Er zijn best wel wat jonge gasten die met beperkt cannabisgebruik toch weer terug naar school gaan, of deeltijds werken en deeltijds naar school gaan. Maakt me dat blij? Nee, niet echt. Maar het gebruik is dan toch al minder problematisch, en als ze weer naar school gaan is dat toch al een stap in de goede richting. We proberen dat gebruik dan nog steeds op nul te krijgen, want het is niet wettelijk. Als het gamma aan drugs verkleint, is het ook al goeie stap, bijvoorbeeld van multigebruik naar enkel cannabis.”

“Ik durf niet te zeggen dat onze aanpak altijd een langdurige impact heeft”, geeft Chris toe. “Ik ben daar nogal bescheiden in. Er spelen zoveel factoren mee in deze problematiek, waar we niet altijd vat op hebben. Als er een 18-jarige clean naar zijn laatste gesprek komt, met een tweedehandse auto die hij betaald heeft met het loon van zijn eerste nachtshiften in een fabriek, dan vind ik dat een succes. Dan hebben we toch een verschil gemaakt. Maar dat verschil komt er niet alleen op basis van onze gesprekken. Dat betekent dat hij ook thuis kansen gekregen heeft en op de arbeidsmarkt, en dat hij wat gerust gelaten wordt door zijn ‘foute vrienden’. Dat is minstens even belangrijk als wat wij hier doen.” 

Geen groepsgesprekken meer

Toen we voor het eerst over Clean UP schreven, ging het over groepsgesprekken. Dat doen ze nu niet meer. Waarom niet? “We merkten dat er onvoldoende veiligheid was om in groep van elkaar te kunnen leren”, legt Chris uit. “Er was constant instroom en uitstroom, soms waren er ook bij die niet kwamen terwijl ze er wel moesten zijn. Dat zorgde voor een negatieve dynamiek. Jongeren zeiden dan: waarom moet ik hier zijn terwijl die andere twee er ook niet zijn? We gaan nu voor individuele contacten en contacten met context, met de ouders. Daarnaast veranderden ook de onderwerpen van de gesprekken: niet alleen over het gebruik en de afkickverschijnselen, maar ook over hoe iemand zich voelt, hoe de thuiscontext in elkaar zit, hoe hij naar zijn eigen geschiedenis kijkt. We hebben meer aandacht voor school, zelfbeeld en psychische gezondheid dan zes jaar geleden. Dat was ook niet mogelijk in een groepsgesprek.”

Aanklampend werken

Bij Clean UP werken mensen met uiteenlopende achtergronden: sociaal werk, criminologie, kinesitherapie, orthopedagogie, ervaringsdeskundige. Maar volgens Chris hebben ze allemaal één ding gemeen: “Ze hebben allemaal een beetje ‘pitbullgehalte’, ze werken op een aanklampende manier. Zeker in coronatijden moesten we veel beeldbellen. Het is niet altijd makkelijk om hardnekkige zorgvermijders daartoe te overtuigen.” Volgens Maarten ligt de sleutel tot succes in de trajecten op maat: “Ze halen het onderste uit de kan om een succesverhaal te schrijven. Ze gaan niet bij de eerste mislukking opgeven, maar blijven aanklampen.” 

Samenwerking met gemeenschapsinstellingen

De expertise die ze hebben opgebouwd met Clean UP wordt ook aangewend door de gemeenschapsinstellingen. Chris gaat een halve dag per week in Wingene, Ruiselede en Beernem de werking ondersteunen, door jongens en meisjes individuele begeleiding te bieden. “Het voordeel is dat ze daar nuchter zijn, en we kunnen kijken welke plaats drugs heeft of had in hun leven. Vaak zien we dat ze later Clean UP als voorwaarde opgelegd krijgen door de jeugdrechter, zodra ze vrijkomen uit de instelling. Dan hebben we een beetje voorsprong. Ze worden dan begeleid door dezelfde Chris die ze al kennen vanuit de instelling. Dat zorgt voor continuïteit en een basis van vertrouwen. Op basis daarvan kunnen we verder werken aan een nuchterder leven.”