welzijn & zorg

'Er meteen aan beginnen is de boodschap'

Hoe kan de zorg klimaatambities waarmaken?
30.05.2022
Foto's
Jan Locus

De welzijns- en zorgsector staat voor veel uitdagingen, niet in het minst op het vlak van energie en duurzaamheid. Het is de ambitie van de Europese Unie om tegen 2050 klimaatneutraal te zijn. Energiescans helpen hierbij. Net als de Sustacare, een handige tool om uiteenlopende initiatieven rond duurzaamheid beter te managen.

Het werkveld heeft zich vijf jaar geleden al sterk geëngageerd om mee te werken aan scherpere klimaatdoelstellingen. Het beleidsdomein WVG, acht koepelorganisaties in de zorg en het Vlaams Energiebedrijf (VEB) tekenden toen met overtuiging het klimaatengagement.
Meten is weten. Daarom is in eerste instantie sterk ingezet op gratis energiescans, een geslaagde samenwerking tussen VIPA – het investeringsagentschap van de Vlaamse overheid voor de welzijns- en zorgsector – en het VEB. Energieverbruik wordt gedetailleerd in kaart gebracht, samen met een lijst van mogelijke energiebesparende maatregelen. Goed voor de factuur en voor het klimaat.
De voorziening die beroep doet op een scan verbindt zich ertoe de maatregelen met een terugverdientijd onder de vijf jaar ook effectief uit te voeren. Voor maatregelen met een langere terugverdientijd kunnen subsidies via VIPA aangevraagd worden.

2.153 aanvragen

“Ondertussen zitten we aan 2.153 aanvragen, afgewerkte en lopende dossiers opgeteld”, zegt Tjeu Binnebeek, Projectleider Energie-Efficiëntie bij het VEB. “Dat is best wel wat. Dit resulteerde in maar liefst 18.868 berekende maatregelen. Samen goed voor een besparingspotentieel van meer dan 1,3 miljard kilowattuur (kWh) primaire energie. Daar staat een investering tegenover van een kleine 170 miljoen euro. Kort door de bocht kunnen we stellen dat er gemiddeld 0,12 euro uitgegeven moet worden per kWh die we wensen te besparen.”
Met de fors gestegen energieprijzen in het achterhoofd is dit goed nieuws. Binnebeek: “Investeren in energiearme gebouwen is nu in de overgrote meerderheid van de gevallen wel rendabel. De goedkoopste weg naar 2050 is niet langer de weg van ‘niets doen’, maar is nu de weg van doordacht investeren.”
De bocht is ingezet, meent Binnebeek. “Tot voor kort werd vooral ingezet op reguliere vervangingen en onderhoud van verwarmingsinstallaties. Het is pas in de laatste maanden dat we een stevige shift zien en dat gebouwschilmaatregelen (zoals het vervangen van daken, muren en ramen) populairder worden. Dat stemt ons optimistisch.”

Strategisch belang

De Covid-pandemie was heftig voor de zorg, ook op het gebied van energie en verbruik. Een zeer hoge bezetting in ziekenhuizen, focus op ventileren, verwarmen met de ramen open... Dit in combinatie met fors stijgende energieprijzen: de facturen waren niet min. Iedereen hoopt op een normalisatie, maar het bewijst nog maar eens dat het van strategisch belang is om in te zetten op energiebesparing en duurzaamheid.
Dit bevestigt Peter Raeymaekers, stafmedewerker technologie en innovatie bij koepelorganisatie Zorgnet-Icuro. “Het staat in de sterren geschreven dat zowel kleine als grote voorzieningen op een meer systematische manier met duurzaamheid bezig moeten zijn. Van initiatieven in kaart brengen tot beknopte rapportage.”
Ook Philip Verheye, manager technische zaken van Ziekenhuis Oost Limburg, sluit zich daar graag bij aan. Hij is ook geëngageerd bestuurslid van Zorg.Tech, de vakvereniging van technische diensthoofden in welzijn en zorg. “Corona was klein bier in vergelijking met de enorme ecologische uitdagingen die op ons wachten”, zegt Philip Verheye. “Het gaat hier om de leefbaarheid van onze samenleving en de generaties na ons. De situatie is ernstig en we moeten nu ingrijpen.”

Sustacare

Raymaekers en Verheye zijn pleitbezorgers van de tool Sustacare, een gratis softwarepakket dat de Vlaamse overheid ter beschikking stelt en op maat werd aangepast voor de welzijns- en zorgsector. Duurzaamheid gaat niet enkel om energie, maar ook bijvoorbeeld om mobiliteit, watergebruik, recyclage van afval en het welzijn van de werknemers. Raeymaekers: “Veel organisaties beseffen dat ze duurzamer moeten werken en nemen daarvoor al tal van initiatieven. Helaas soms versnipperd. Het grote voordeel van Sustacare is dat alles geïntegreerd wordt samengebracht.”
In vijf stappen kan je per thema het hele proces efficiënt opvolgen, zegt Philip Verheye. “Een eerste stap is het in kaart brengen van wat er al gebeurt in je organisatie. Stap twee is het uitstippelen van het beleid: ‘Waar wil ik naartoe?’ Stap drie is het formuleren van doelstellingen en concrete acties per thema. In de tool zitten overigens al ‘standaardacties’ die je kan overnemen. Stap vier is het opvolgen van de acties, en ten slotte is er de vijfde stap waardoor je intern en extern kan rapporteren. Zo is de cirkel rond.”
Ondertussen is er al gesleuteld aan de gebruiksvriendelijkheid van Sustacare en kunnen zowel kleine als hele grote organisaties er gebruik van maken, verzekeren Raeymaekers en Verheye. Bovendien helpt de Vlaamse overheid de vroege gebruikers van de tool met de implementatie in hun organisatie via extra opleidingen.
Raeymaekers: “Het interessante aan de tool is dat hij inzichten verzamelt uit de hele sector. Zo kan hij als een lerend netwerk worden ingezet. Op termijn laat de tool het ook toe om de prestaties van instellingen met elkaar te vergelijken.”
Raeymaekers hoopt samen met Verheye dat nog meer directies overtuigd geraken van het gebruik van de tool. “Strijden voor meer duurzaamheid in een organisatie is nog steeds iets dat je bottom-up moet aanpakken”, zegt Verheye.
“Het investeringsklimaat is helaas niet optimaal”, merkt Raeymaekers op, verwijzend naar de hoge kosten voor energie, de stevige inflatie en de bevriezing van de werkingsmiddelen voor veel voorzieningen. “Werken aan duurzaamheid is iets voor de middellange termijn, maar alles wat je nu al doet, zal kosten besparen in 2040. Als je pas later begint, dan moet je al dubbel zoveel inspanningen leveren om hetzelfde resultaat te halen. Er meteen aan beginnen is de boodschap.”

>> Meer info over gratis energiescans: www.veb.be/klimaatwvg