Brug Binnen Buiten: vrijwilligers helpen ex-gedetineerden
In Antwerpen staan vrijwilligers ex-gedetineerden bij na hun vrijlating. Ze fungeren als luisterend oor en helpen hen met praktische zaken: het ondersteunen bij administratie, hen wegwijs maken in de hulpverlening, soms zelfs bij het zoeken naar een woning of een job, … Volgens onderzoek van UAntwerpen biedt Brug Binnen Buiten een belangrijke meerwaarde voor zowel ex-gedetineerden, de vrijwilligers die hen opvangen als voor professionals.
“In 2012-2013 deden we een behoeftenonderzoek in de Antwerpse gevangenis in samenwerking met de VUB”, zegt Inge Vandeurzen, beleidscoördinator in de gevangenis van Antwerpen. “Daaruit bleek dat maar liefst de helft van de bevraagde gedetineerden aangaf dat ze ondersteuning konden gebruiken bij het verlaten van de gevangenis. De eerste vrijwilligers van Brug Binnen Buiten zijn in september 2016 gestart. Twee jaar na de opstart was het tijd voor een onderzoek om na te gaan of we bereiken wat we vooropstelden. In het nieuwe, kwalitatieve onderzoek werden zowel gedetineerden als vrijwilligers en professionals bevraagd over de meerwaarde van het project.”
Vrijwilligers weten ook niet alles
De meerwaarde voor ex-gedetineerden bestaat enerzijds uit de praktische ondersteuning die ze krijgen, waardoor zaken eindelijk of sneller in orde geraken dankzij de hulp van vrijwilligers. Ook de emotionele steun die ze van hen krijgen, vinden ex-gedetineerden belangrijk. “Dat het niet om professionals gaat, maar om mensen die hen vrijwillig en onbezoldigd willen helpen en hun vrije tijd en energie in hen willen investeren, maakt een groot verschil. Het zorgt voor gelijkwaardigheid – de vrijwilliger weet zelf ook niet alles en gaat samen met de cliënt op zoek – en het gaat om iemand die naast hen staat, die een luisterend oor biedt en echt naar hen luistert en daarvoor tijd vrijmaakt. Sommige ex-gedetineerden ervaren dit voor de allereerste keer”, zegt Inge Vandeurzen. “En waar ex-gedetineerden vooral nood aan blijken te hebben, is hulp op maat. Vrijwilligers kunnen die bieden.”“In de hulp- en dienstverlening zijn er heel wat drempels waar ex-gedetineerden mee geconfronteerd worden”Vrijwilligers ondervinden zelf dat ze een brugfunctie vervullen tussen de cliënten en de samenleving. In de hulp- en dienstverlening zijn er heel wat drempels waar ex-gedetineerden mee geconfronteerd worden. Vrijwilligers merken dat de hulp die ze bieden deuren kan openen – ze zien dat mensen die kampen met multiproblematieken het moeilijk hebben en dat er sneller naar hen geluisterd wordt als ze hen bijstaan. Vrijwilligers vinden het fijn om anderen te helpen, kleine en grote successen te boeken. En het verbreedt hun kijk op de wereld, wat ze als een belangrijke meerwaarde zien.
“De sociale professional is in dit project de matchmaker”, zegt Inge Vandeurzen. “Zij koppelt elke vrijwilliger met een cliënt. Een goede match is uiteraard cruciaal. De sociale professional werkt bij Brug Binnen Buiten op de achtergrond, de vrijwilligers gaan zelf aan de slag. Maar de professional speelt wel nog een sleutelrol voor de vrijwilligers door hen te informeren, bij te sturen en bij te staan als coach. Die ondersteuning is voor vrijwilligers heel belangrijk om hun eigen rol goed te kunnen vervullen.”
Hulp binnen en buiten de muren
Of elke gedetineerde van de gevangenis in Antwerpen in aanmerking komt voor Brug Binnen Buiten? Volgens Inge Vandeurzen in principe wel. “Al blijft het een project in opstart, waar op dit moment 21 vrijwilligers deel van uitmaken. Elke vrijwilliger gaat het engagement aan om één iemand te begeleiden, waardoor we momenteel ongeveer 40 ex-gedetineerden per jaar kunnen laten bijstaan, maar het project heeft nog groeimarge.”
“En natuurlijk gebeurt er binnen de gevangenis ook veel”, vervolgt Inge Vandeurzen. “Vrijwilligers zijn eigenlijk nodig om wat er binnen al gebeurd is, buiten verder te zetten. En dat is belangrijk, want het moment dat iemand vrijkomt, is een kantelmoment. Je kan goed voorbereid zijn, maar als je buitenkomt, verandert plots je hele wereld. Dat is niet eenvoudig.”
“Wat opvalt, is dat de vrijwilliger echt een brugfunctie heeft en dat professionele hulpverlening vaak ook nog nodig is. In die zin vult het project een leemte in, en zal het nooit de professionele hulpverlening vervangen, maar is het er complementair aan.”
“Brug Binnen Buiten wordt heel positief geëvalueerd”, zegt Inge Vandeurzen. “In de gevangenis van Oudenaarde wordt op kleine schaal geëxperimenteerd om het ook daar op te starten en de gevangenissen van Turnhout en Hasselt zouden willen volgen. Brug Binnen Buiten is als pilootproject gestart. Nu is er tijd en ruimte voor meer professionalisering, het opbouwen van duurzame netwerken met hulpverlening en het bekend maken van het project.”
‘Ik kan niemand redden’
Luc is al bijna twee jaar vrijwilliger bij Brug Binnen Buiten. Als we hem bellen, beaamt hij de resultaten van het onderzoek: “Vroeger had ik zelf ook vooroordelen over de gevangenis. Maar toen ik de Begijnenstraat voor het eerst bezocht, vond ik dat héél pakkend. Werken met ex-gedetineerden klinkt zwaar, maar uiteindelijk zijn het mensen als iedereen. Ik vind Brug Binnen Buiten een heel waardevol project; voor mij was het een echte eye-opener. Ik heb nu een heel ander, genuanceerder beeld over de gevangenis en de mensen die daar leven.”
“Ik stond al drie gasten bij”, vertelt Luc. “Twee van hen waren dakloos. Het is hard als je vrijkomt en je geen thuis hebt… Natuurlijk zie ik ook dat mannen die in de Begijnenstraat hebben gewoond moeilijk aan een woning of een job geraken.”
“Ik wil mensen laten weten dat ze er niet alleen voor staan omdat ze een misstap hebben begaan” “Een begeleiding duurt ongeveer vier maanden en vertrekt vanuit een concrete hulpvraag waar we rond proberen te werken. Daarnaast hebben mensen ook vaak nood aan een goede babbel. Ik ben geen professionele hulpverlener, maar kan wel altijd terecht bij de professionals van Brug Binnen Buiten. Want ik weet ook niet alles en ben maar een vrijwilliger, ik heb de wijsheid niet in pacht.”
“Gasten dagen soms niet op voor een afspraak en ze komen soms ook opnieuw in de gevangenis terecht. Dat is misschien niet leuk, maar het gebeurt. Voor je aan dit vrijwilligerswerk begint, is het belangrijk om na te denken wat je ermee wilt bereiken. Ik weet dat ik niemand kan veranderen of redden. Maar ik wil mensen wel begeleiden, ik wil ze laten weten dat ze er niet alleen voor staan omdat ze een misstap hebben begaan, ik wil ze het gevoel geven dat ze er echt nog toe doen.”
Geïnteresseerd om je als vrijwilliger in te zetten voor Brug Binnen Buiten in Antwerpen? Neem dan contact op met brug.binnenbuiten@cawantwerpen.be.