“Naïef om te denken dat het in België niet gebeurt”

Wereldwijd ondergingen 200 miljoen vrouwen en meisjes een vorm van genitale verminking. Elk jaar worden drie tot vier miljoen nieuwe slachtoffers gemaakt. Vrouwelijke genitale verminking omvat elke ingreep aan de uitwendige vrouwelijke geslachtsdelen zonder medische noodzaak. Genitale verminking is een vorm van gendergerelateerd geweld en heeft levenslange ernstige fysieke, mentale en seksuele gevolgen. De praktijk komt vooral voor in delen van Afrika, het Midden-Oosten en Zuidoost-Azië, maar ook in ons land lopen meisjes en vrouwen gevaar. Uit een studie in opdracht van staatssecretaris voor Gendergelijkheid, Gelijke Kansen en Diversiteit Sarah Schlitz en minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke, blijkt dat naar schatting 23.000 meisjes en vrouwen in ons land besneden zijn.

“In ons land gaat het voornamelijk om vrouwen afkomstig uit landen zoals Somalië, Guinee, Egypte, Ethiopië en Ivoorkust”, vertelt Flore Bollaert, Vlaams coördinator van GAMS. “In Vlaanderen lopen ruim 5.800 meisjes het risico om besneden te worden als we niet preventief optreden. De meesten kwamen voor hun vijf jaar naar België, of hebben moeders die afkomstig zijn van een land waar genitale verminking vaak voorkomt.”

Groupe pour l'Abolition des Mutilations Sexuelles

Bollaert werkt voor GAMS, een organisatie die ijvert voor de volledige afschaffing van vrouwelijke genitale verminking. GAMS werd in 1996 opgericht door de Senegalese Khadidiatou Diallo. Toen Khadidiatou zeven jaar was, werd ze besneden. Op haar twaalfde werd ze gedwongen uitgehuwelijkt aan een veel oudere man. Later vluchtte ze naar België. Ze merkte dat er bij professionals nog heel veel onwetendheid rond genitale verminking en gedwongen huwelijken bestond. In Somalië is 98% van de vrouwen tussen 15 en 49 genitaal verminkt, het hoogste cijfer ter wereld. Er was dus een grote groep vrouwen die ondersteuning kon gebruiken. Voor hen begon Diallo groepsactiviteiten te organiseren.

“Professionals uit het werkveld moeten signalen kunnen herkennen die wijzen op een mogelijk risico.”Preventie, bescherming en begeleiding

GAMS bestaat uit een multidisciplinair team met maatschappelijk werkers, psychologen, juristen en vroedvrouwen. Een belangrijk deel van hun preventiewerk gebeurt door co-bemiddelaars, ervaringsdeskundigen uit de gemeenschap die vaak zelf al een heel traject bij GAMS hebben afgelegd. “Zij weten wat er leeft in de gemeenschap, kennen de culturele codes en begrijpen hoe je met de doelgroep moet communiceren. Ze vormen brugfiguren tussen GAMS en de gemeenschap”, legt Bollaert uit. “Onze co-bemiddelaars werken outreachend naar de doelgroep. Zo hebben we twee collega’s die op stap gaan in de Brusselse Noordwijk en het Maximiliaanpark (park in het buurt van het opvangcentrum Het Klein Kasteeltje, n.v.d.r.). Daarnaast trekken ze eropuit naar asielcentra en OKAN-scholen om te sensibiliseren. Genitale verminking is nog steeds een taboe.”

'Het is belangrijk om outreachend te werken naar de mogelijke slachtoffers.'

Vrouwen die te maken krijgen met genitale verminking kunnen bij GAMS terecht voor psychologische begeleiding. Daarnaast is ook het groepsaanbod een belangrijke pijler van de werking van GAMS. “Het uitgangspunt bij deze activiteiten is altijd empowerment”, vertelt Bollaert. “We organiseren maandelijkse bijeenkomsten voor vrouwen die getroffen werden door genitale verminking. Er is een jongerengroep, die werkt rond identiteit, seksualiteit en gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Zwangere vrouwen kunnen beroep doen op zwangerschapsbegeleiding. We hebben ook een workshop die zich speciaal richt op mannen, aangezien zij ook een belangrijke rol spelen bij het in stand houden van genitale verminking.”

GAMS deelt de opgebouwde expertise ook met professionals uit verschillende sectoren. “Sommige vormingen hebben een medische insteek, soms gaat het om gespreksvoering of juridische tools”, vertelt Bollaert. “Het is belangrijk dat professionals uit het werkveld signalen kunnen herkennen. Zeker in Vlaanderen rekenen we op Kind & Gezin, CLB’s en CAW’s om ons in contact te brengen met vrouwen die getroffen werden door genitale verminking.”

Vermoedens en geruchten

Het grootste risico op besnijdenis lopen meisjes tijdens de schoolvakanties, wanneer gezinnen uit risicolanden terugreizen naar het land van herkomst. “Daarom plannen we volgend jaar een grote campagne in aanloop naar de zomervakantie”, vertelt Bollaert. Ter ondersteuning van ouders die in het thuisland te maken krijgen met groepsdruk, zorgt GAMS voor een medisch attest. Daarmee wordt bevestigd dat het meisje niet besneden is en ook niet besneden mag worden. “Ouders kunnen dit dan tonen aan de familie en aangeven dat dit strafbare feiten zijn, waarvoor ze in België vervolgd kunnen worden en een gevangenisstraf riskeren.”

Of er ook besnijdenissen op Belgische bodem gebeuren? “Op dit moment hebben we enkel weet van besnijdenissen die gebeuren in het buitenland, al zijn er wel vermoedens en geruchten”, vertelt Bollaert. “In buurlanden als Frankrijk en Groot-Brittannië zijn de laatste jaren een aantal mensen veroordeeld voor besnijdenissen. Het zou dus naïef zijn om te geloven dat het niet in België gebeurt.”

Auteurs: Astrid De Vos en Lise Collin