welzijn & zorg

‘STEK-projecten kunnen kwetsbare mensen uit hun isolement halen’

Gezellige buurthuizen voor meer sociale bescherming
16.12.2020
Foto's
Sigrid Spinnox

Mensen hebben sociale rechten, maar niet iedereen krijgt waar hij recht op heeft. Zo maakt meer dan de helft van de rechthebbenden bijvoorbeeld geen gebruik van het leefloon. In Vlaanderen ontstonden er enkele jaren geleden twaalf STEKKEN: informele ontmoetingsplekken die mensen de kans geven om hun sociale rechten te doen gelden. UAntwerpen onderzocht in samenwerking met SAM Steunpunt Mens en Samenleving en CERA wat maakt dat STEK-projecten hun doel bereiken. 

STEKKEN zijn buurtwerkprojecten – buurthuizen, inloopcentra, sociale restaurants, ruilwinkels, …  –met een netwerk van organisaties om zich heen om mensen toe te leiden naar hulp. Op dit moment telt Vlaanderen twaalf STEKKEN, maar minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Wouter Beke kondigde eind 2019 aan dat Vlaanderen 1,5 miljoen euro uittrekt voor zestien nieuwe STEK-projecten. Elke STEK werkt anders, maar hun doel is hetzelfde. Onderbescherming aanpakken en ervoor zorgen dat iedereen krijgt waar hij recht op heeft.  

Niet iedereen vraagt hulp

Diensten zoals het OCMW, de VDAB, Centra voor Algemeen Welzijnswerk (CAW) en mutualiteiten leveren goed werk om kwetsbaren te helpen. Maar hulp komt er vaak pas nadat mensen daar zelf om vragen en dat is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Niet iedereen weet waar hij recht op heeft en complexe regels en schaamte zorgen soms dat er geen hulp gevraagd wordt.

STEK-projecten werken drempels weg doordat het in de eerste plaats ontmoetingsplekken zijn waar mensen makkelijk binnenlopen, blijkt uit het onderzoek van UAntwerpen, SAM vzw en CERA. Iedereen uit de buurt is er welkom en bij problemen zijn er vrijwilligers of sociale professionals die de weg wijzen naar de juiste hulp- en dienstverlening. Soms leren mensen er ook iets bij. Er worden lessen Nederlands aangeboden, of je kan er leren hoe je een computer of smartphone gebruikt.

Volgens Mattia De Pauw van Samenlevingsopbouw Antwerpen en projectcoördinator van Buurtwerk Dinamo in Deurne-Noord, is dat laatste belangrijk. “Digitalisering biedt veel kansen, maar houdt ook risico’s in. Niet iedereen heeft een computer of smartphone of kan daar goed mee werken. Digitale dienstverlening kan tot meer onderbescherming leiden. Met workshops proberen we de digatale kloof te verkleinen. Daarnaast krijgt het buurtwerk door digitalisering en de afbouw van fysieke loketten ook meer vragen. Die proberen we op te vangen met activiteiten als ‘Koffie en Formulieren’, waarbij vrijwilligers en medewerkers van het CAW mensen helpen met hun administratie.”

“Digitalisering biedt veel kansen, maar kan ook tot meer onderbescherming leiden”

Vrijwilligers en professionals

Ook het werken met vrijwilligers vormt een belangrijke succesfactor van STEK-projecten. Zij zijn vaak het eerste aanspreekpunt en staan meestal ook dichter bij de leefwereld van bezoekers dan opbouwwerkers. Ze zijn de uitgelezen personen om nieuwe mensen wegwijs te maken in de STEK. “Mensen die geregeld over de vloer komen, willen vaak helpen. Door ze in te schakelen, erkennen we hun talenten en voelen ze zich nuttig. Ze hebben een duidelijke, begrensde rol en ze zijn complementair aan de professionals die het buurtwerk trekken”, zegt Mattia De Pauw. “In de STEK werken sociaal werkers van verschillende organisaties samen om mensen goed toe te leiden naar specifieke hulp. We omringen ons met een netwerk van organisaties op zowel wijk- als stedelijk niveau: het OCMW, CAW, het Huis van het Kind, scholen, mutualiteiten, … We nemen de tijd om mensen goed door te verwijzen. We luisteren echt naar hun verhaal, alleen zo kan je achterhalen welke noden er zijn. En we geven ook praktische informatie: hoe ze een afspraak kunnen maken bij een bepaalde dienst, hoe ze daar geraken met het openbaar vervoer. Zo’n dingen lijken evident, maar zijn dat niet voor iedereen.”

“Elke STEK is anders, maar het doel is hetzelfde: onderbescherming aanpakken en ervoor zorgen dat iedereen krijgt waar hij recht op heeft”

Broedplaatsen voor meer sociale bescherming

“Daarnaast is ook aanwezigheid in de wijk belangrijk”, zegt Mattia De Pauw. “Zo hebben we bijvoorbeeld een bakfiets die werd omgebouw tot een mobiele bib. Daar rijden we mee tot aan de schoolpoort om jongeren aan het lezen te zetten. We vinden het ook belangrijk om initiatieven die vanuit de buurt komen te ondersteunen. Als bewoners samen met ons en andere partners nadenken over activiteiten of buurtproblemen, worden hun talenten ingezet en bundelen we de krachten.”

Bezoekers gaan in de STEK ook samen met professionals aan de slag met ideeën en oplossingen die de dienstverlening zouden kunnen verbeteren. Ze denken bijvoorbeeld na over hoe meer sociale rechten automatisch toegekend kunnen worden zodat meer mensen er aanspraak op maken, of over hoe de drempels voor een toegankelijke hulp- en dienstverlening kunnen worden weggewerkt. Bezoekers ondernemen actie en overleggen met lokale politici en instanties over structurele veranderingen die de wijk en de buurtbewoners ten goede komen. Op die manier zijn STEKKEN niet alleen plekken waar je kan ontmoeten en leren, maar zijn het ook broedplaatsen voor meer sociale bescherming.