Vergaderen op twee benen

Massa-experiment

Naar aanleiding van Dag van de Wetenschap lanceerde de UGent een massa-experiment waarmee ze het grote publiek warm maakte voor het onderzoek naar zitgedrag. Greet Cardon: “Mensen begrijpen soms niet goed dat aan sport doen niet altijd volstaat. Bewegen is iets anders dan zitten. Het is niet moeilijk om acht à tien uur op een dag te zitten. ‘s Morgens ga je met de wagen of openbaar vervoer naar het werk. Je zit aan je bureau, ‘s middags ga je met de collega’s eten. ‘s Avonds zit je een paar uur aan de computer of voor tv. Ook al ga je dan een uurtje sporten, je hebt die dag toch wel een aantal uren gezeten.

"1 op de 4 deelnemers zit meer dan 8u per dag”

Het is dat gedrag dat we met het massa-experiment aan de hand van een aantal onlinevragen in kaart willen brengen. Al 6.000 Vlamingen hebben geantwoord. We kunnen de resultaten niet zomaar veralgemenen, maar we zien toch enkele opvallende trends.”

Bijen, zebra’s, gorilla’s en te veel koala’s

Wie de vragen beantwoordde, kreeg in ruil zijn of haar zitprofiel. De profielen kregen dierennamen. Cardon: “De bij heeft het beste profiel, gelinkt aan gezondheidsvoordelen. Ze zit minder dan acht uur per dag en beweegt voldoende: elke dag minimaal een half uur of drie keer in de week intensief. Gelukkig behoort bijna de helft van de respondenten tot deze groep.” De koala daarentegen is een dier dat veel zit en laag scoort op activiteit. Cardon: “We zien dat een vierde van de mensen het hoogste risicoprofiel heeft. Ze hebben verhoogd risico op gezondheidsproblemen omdat ze te weinig bewegen, en dat risico wordt extra groot omdat ze meer dan acht uur zitten.”

Dan zijn er nog twee tussenprofielen. 8% is een gorilla, 20% een zebra. “De gorilla gaat bijvoorbeeld met de fiets naar het werk, maar zit ook veel”, legt Cardon uit. “De zebra zit niet zo veel, maar sport niet of doet niet echt aan beweging in zijn vrije tijd.”

Zittende risico’s

Zitten verhoogt het risico op gezondheidsaandoeningen: hart- en vaataandoeningen, obesitas, diabetes en een aantal kankers. Vandaar dat de UGent een duidelijke boodschap brengt: onderbreek het zitten meer en zit in het totaal minder lang. Volgens Cardon moeten we ons eerst bewust worden van ons zitgedrag. Maar daarmee is de kous niet af. “Daarom is de tweede stap een belangrijke mentaliteitsverandering. We zouden het niet abnormaal mogen vinden om recht te staan tijdens een vergadering. Sommigen denken dat ze actief oefeningen moeten doen achter hun bureau, maar daar gaat het niet om. Het zitten doorbreken is de boodschap. Als we lezingen organiseren zetten we achteraan statafels in plaats van stoelen, zodat mensen kunnen variëren en het niet abnormaal is om recht te staan. In onze onderzoekgroep is het normaal als tijdens een vergadering iemand rechtstaat en even tegen de muur leunt.”

Weg met het meubilair

Greet Cardon: “We moeten de stoel niet verbannen. Tijdens een gezinsmaaltijd is het logisch dat je zit. Het gaat om het vermijden van lang zitten in bepaalde contexten. Kleine gewoontes kunnen al een verschil maken. Op de bus wachten hoeft niet zittend. Sta eens recht als je telefoneert of mails beantwoordt. Wanneer je tv-kijkt, kan je makkelijk tijdens de reclameblokken even rechtstaan.”

“De mentaliteitsverandering zit in aandacht hebben voor zitten, niet enkel voor beweging.”

Na 20 à 30 minuten even rechtstaan is een goede richtlijn, zegt Cardon. “Het heeft te maken met een bepaald mechanisme van de grote spiergroepen in de beenspieren. Als je zit, werken ze niet en daardoor maken ze een bepaald enzym niet aan. Dat enzym is net nodig om bepaalde stoffen uit het bloed op te nemen. Door langdurig te zitten, valt dat proces stil en door het te onderbreken maak je al een verschil.

Als je lang staat zonder te bewegen, is dat belastend voor de bloedvaten en kan je spataders ontwikkelen. Door spieren op te spannen, door te bewegen en rond te lopen vermijd je dat. Probeer dus te variëren en geregeld recht te staan. Mensen die geen zittend beroep hebben, zoals verpleegkundigen, doen het op dat vlak heel goed.”

Start to stand

Volgens Cardon zijn we stilaan klaar voor een volgende stap, namelijk interventies. “We willen in verschillende sectoren kijken of het mogelijk is om zitgedrag aan te passen. We gaan geen regels opleggen. Ieder moet voor zich zien wat er mogelijk is. In een kleuterklas kan je perfect een van de speelhoeken staand maken, zodat de kinderen niet altijd hoeven te zitten. Die aanpassingen moeten niet ondoordacht doorgevoerd worden. Om bepaalde veranderingen op een optimale manier te introduceren, moeten ze eerst getest en onderzocht worden. We kijken wat een aanpassing doet dat met het totale zitgedrag. Want het zou kunnen dat leerlingen ’s avonds meer zitten omdat ze overdag veel staan.”

De wetenschap rond zitgedrag groeit en het VIGEZ heeft aan de actieve voedingsdriehoek het stukje rond zitten toegevoegd. De UGent heeft een applicatie ontwikkeld. Hiermee kunnen gebruikers hun eigen zitgedrag in kaart brengen en krijgen ze tips.

>> Iets doen aan je zitgedrag? Start to stand via www.starttostand.be