Tussen droom en werkelijkheid

Sven unik-id is conceptueel ontwerper en tuin- en landschapsarchitect met een vreemde naam. “unik-id verwijst naar hoe het voor mij voelde om mijn identiteit kwijt te zijn na een psychose. Ik heb niet meer het gevoel over een familienaam te beschikken. En de zoektocht in mijn projecten naar andermans identiteit brengt mijn identiteit steeds een beetje terug.” Sven heeft twee episodes van psychose overleefd, mede dankzij het maken van kunst. In zijn werk gaat hij op zoek naar de identiteit van anderen, waardoor hij die van zichzelf terugvindt. Geerdt Magiels noteerde zijn verhaal in het boek Ingewikkeld. Als bioloog kan Magiels fragmenten uit Svens leven verklaren die Sven unik-id zelf aan zijn psychose linkt. Tijdens ons gesprek, op een gezellige zonnige middag, is het woord psychose nooit veraf. Laat dat nu net de hoofdboodschap zijn van Te Gek!?: doe maar normaal over geestelijke gezondheid. Ook voor Sven unik-id is dat een van de redenen waarom hij eraan meewerkt.

Begrijpen en begrip tonen

“Iedereen kan zich iets voorstellen bij een depressie. Het lijkt volgens mij op het gevoel dat je hebt wanneer het gedaan is met je lief, maar dan 100 keer erger. Het verhaal achter psychose blijft echter voor veel mensen ongekend en raar. Om begrip te kunnen tonen, moeten mensen eerst begrijpen waarover het gaat. Ook ik heb het lang moeilijk gehad om over psychose te praten. Als ik de juiste woorden had gekend, dan had ik het misschien eerder herkend”, zegt Sven unik-id. Nochtans krijgt 3% van de bevolking ooit te maken met een psychose. De vooroordelen blijven hardnekkig en de kennis beperkt. “Voor mezelf werkt het vertellen van mijn verhaal helend”, zegt Sven unikid. “Net zoals kunst mij verlicht. De omgeving leert me beter kennen, maar ik leer mezelf ook beter kennen door ermee naar buiten te komen. Mocht het me nog eens overkomen, dan denk ik dat mijn omgeving ervoor kan zorgen dat de psychose binnen de perken blijft.”

Blijf luisteren

Volgens Geerdt Magiels kan je een psychose nog het best vergelijken met dromen. “Zonder input van buitenaf maken de hersenen een verhaal. Mensen die stemmen horen, kunnen vaak niet onderscheiden of de stem van binnenuit komt of niet. Dat werkt zeer bevreemdend. Bij een gebrek aan input beginnen onze hersenen te zoeken naar beeld en geluid. Als je iemand 24 uur ieder geluid of beeld ontzegt, zal ook die persoon dingen beginnen te zien en te horen. Ook door slaapgebrek kan je psychotische ervaringen meemaken.” Wanneer wordt zo’n psychotische ervaring problematisch? “De definitie van ‘positieve gezondheid’ is: het vermogen zich aan te passen en zelf de regie te voeren, rekening houdend met de psychische, lichamelijke en sociale uitdagingen waarmee men geconfronteerd wordt. Het is zoeken en aftasten of iemand kan leren leven met zijn kwetsbaarheden of beperkingen en of er medicatie nodig is. Geneesmiddelen zijn soms noodzakelijk, maar iemand die blijft luisteren is onontbeerlijk. Een grote risicofactor voor iemand met een psychosegevoeligheid is het isolement. Zelfs een goed netwerk is geen garantie dat het je niet kan overkomen, maar vrienden en familie kunnen op een eenvoudige manier een grote hulp zijn”, zegt Geerdt Magiels.

Creatief of gek?

Tot op welk punt kan een psychose worden getolereerd door vrienden of familie? “Creatieve mensen zien verbanden die anderen niet zien of die er misschien niet zijn”, zegt Geerdt Magiels. “Die mensen zorgen voor vooruitgang en verleggen grenzen. Zelfs in het dierenrijk zien we individuen die afwijken van de groep en op ontdekking gaan. Creativiteit en gekte liggen niet ver uit elkaar. Zonder creativiteit geen innovatie. Ook wantrouwen is gezond, maar als het symptomen worden die in de weg staan van relaties, werk, gezin of vrije tijd, dan wordt het problematisch. Psychische stoornissen zijn extreme vormen van natuurlijk biologisch gedrag.” Toch kan creativiteit helend werken of mensen dichter bij elkaar brengen, zegt Sven unik-id. “Mensen met een psychose worden out of the box gekatapulteerd. Ook kunstenaars durven over de rand te kijken. Ze bevinden zich op de grens van verschillende mogelijkheden en zoeken naar een verbinding. Dat is ook het idee achter ons nieuwste project. We koppelen bekende kunstenaars aan mensen met een psychose. Tegelijk bereiken we ook een breder publiek. Wat het begrip bij de grote massa voor psychose alleen maar kan vergroten.” Bekende kunstenaars maakten beelden op basis van het verhaal van mensen met een psychose. Op 18 mei worden die werken geveild bij het bekende veilinghuis Christie’s.

Gelijkgestemden helpen

Psychose bespreekbaar maken, blijft ook na alle Te Gek?!-campagnes, het boek en de vele tentoonstellingen van belang. “Ik werk in de eerste plaats voor mezelf mee aan al die projecten, maar ook om andere jonge mensen te stimuleren om de stap naar hulpverlening te zetten”, zegt Sven unik-id. “Ik voel me geen ervaringsdeskundige, maar ik wil gelijkgestemden wel helpen. Het is al jaren geleden dat ik een psychose meemaakte, maar ik blijf alert en neem nog elke dag medicatie. Ik blijf leven met die psychische kwetsbaarheid en tegelijkertijd haal ik er ook heel wat uit. Ik ben ervan overtuigd dat mijn creativiteit nooit dit niveau gehaald had, mocht ik dit niet hebben meegemaakt.”

Geerdt Magiels, Ingewikkeld. De kunst om te (over)leven, fragmenten van een leven met psychose, Vrijdag, 2016, 224 p., 19,95 euro. ISBN 9789460014192.

 

Ondertussen verschenen er alweer twee nieuwe 'Te Gek!?'-boeken:

‘Gezellig is Anders’ door Christophe Vekeman is de tweede Te Gek!?-novelle. 'Al te gek - Psychose tussen brein en samenleving' is een informatief boek over psychose dat er kwam op vraag van Te Gek!?