welzijn & zorg

Pleidooi voor tweerichtingsverkeer

Artsen en patiënten moeten beter naar elkaar luisteren
26.03.2018
Foto's
Jan Locus

De toekomst van de zorg is er een van samenwerking. Niet enkel tussen zorgprofessionals onderling, maar ook tussen zorgverleners en patiënten. Inge Vandelannoote (patiënt) en Liesbeth Moortgat (gespecialiseerd verpleegkundige, AZ-delta) denken na over een concrete vormgeving.

“Dat de huisarts alles weet en de patiënt niets, klopt niet meer.” Die krantenkop is oud nieuws. De arts mag expert zijn in zijn vak, de patiënt weet als geen ander wat hij dagelijks ervaart. Bovendien biedt technologie patiënten alle kansen om zich te informeren en hun ziekte zelf te monitoren. De toekomst van de zorg vraagt om meer inspraak voor de patiënt. Dat spreekt voor zich, maar waar leg je de grens? 
Tweerichtingsverkeer 
Inge Vandelannoote is een levenslustige West-Vlaamse met ondernemersbloed. Stilzitten staat niet in haar woordenboek: doorgaan is haar motto. In 2000, Inge was toen 20 jaar, werd bij haar colitis ulcerosa – een chronische ontsteking van de dikke darm – vastgesteld. “Ik kreeg medicatie voorgeschreven en werd verondersteld die in te nemen. De arts bepaalde en ik stemde in, of toch in theorie. Thuis besliste ik immers zelf wat goed of slecht voor me was. Tot ik twee jaar geleden in een serieus dal belandde en de dokter vroeg waarom ik mezelf zolang verwaarloosd had.” 
Dat was de ommekeer. Inge kwam bij een andere arts terecht. “Hij geloofde duidelijk in tweerichtingsverkeer, waardoor ik met mondjesmaat mijn visie en beleving kon weergeven.” Vandaag baseert de arts zijn beslissingen rond Inge haar ziekte op professionele kennis én op haar voorkeuren en wensen. 
Sinds 2017 geeft Inge samen met haar verpleegkundig IBD-consulent, Liesbeth Moortgat, lezingen. Daarmee willen beide dames zowel professionals als patiënten tot meer samenwerking bewegen en hen van de voordelen overtuigen. Inge: “Het aantal chronische aandoeningen neemt toe. Het gaat om ziekten die medisch behandelbaar zijn, maar vooral ook een aangepaste levensstijl van de patiënt vergen. Die aanpassing zal voor elke persoon verschillen. Overleg wordt dan essentieel, waarbij de patiënt zijn ziekte- ervaring deelt en de professional als adviseur en coach optreedt.” 


Een patiënt = een mens 
Liesbeth knikt: “Als verpleegkundige vervul je verschillende rollen. De consulterende en de coachende rol zijn elkaars grootste tegenpolen. In de eerste rol beschouwen de mensen je als expert en raadplegen ze je om je kennis. In een coachende rol luister je naar de patiënt en moet je net alles doen om hem in zijn kracht te zetten. Als zorgverleners gaan we er vaak van uit dat wij weten wat goed is voor onze patiënten. Maar om je daarin niet te vergissen moet je in gesprek gaan en vragen stellen, zodat je je patiënt als mens kan leren kennen. Bij iemand met een stoma kan je bijvoorbeeld denken dat die vooral zijn stoma kwijt wil, maar vaak is weer deelnemen aan het sociaal leven – met of zonder stoma – zijn belangrijkste doel.” 
Om patiënten richting te kunnen geven, heeft de zorgsector volgens Inge nood aan mensenkennis en empathie. “Ik las ooit in mijn eigen dossier: ‘depressieve neigingen’. Ik schrok me een bult. Ik ben van nature een evenwichtig persoon, maar ik zocht al maanden naar een werkende behandeling, wat eindigde met een ziekenhuisopname. We hebben een zaak te runnen, het was druk, en ik moest de zorg voor de kinderen regelen. Ik voelde me gewoon vermoeid en ellendig. Ik had dus geen depressieve neigingen, maar gewoon een zwak moment. Enkel wanneer je als medische professional tijd en moeite neemt om de persoon achter de patiënt te leren kennen kan je een correct oordeel over de situatie vellen. Die informatie van de patiënt, als aanvulling op de kennis van de zorgverleners, is een absolute meerwaarde. De opvolging van je ziekte is een gedeelde verantwoordelijkheid.” 
Maatwerk
De toekomst van de zorg is er een van samenwerking. Niet enkel tussen zorgprofessionals onderling, maar ook tussen zorgverleners en patiënten. Inge Vandelannoote (patiënt) en Liesbeth Moortgat (gespecialiseerd verpleegkundige, AZ-delta) denken na over een concrete vormgeving. 
Het grote v-woord is eruit. De professional moet meer inspraak van de patiënt accepteren. Maar kan daarbij ook een stuk van de verantwoordelijkheid worden verlegd? Kan de patiënt worden aangesproken op het delen van informatie, op (zelf)zorg en monitoring van zijn ziekte? “De concrete invulling van die verantwoordelijkheidsverdeling is een heel moeilijk thema”, geeft Inge toe. “Niet iedereen kan of wil verantwoordelijkheid nemen. Bovendien kan je dat pas als je goed bent geïnformeerd. Patiënteducatie is een cruciale factor. Sinds mijn dokter me het belang van mijn opvolging uitlegde, kom ik mijn afspraken trouw na.” 
Liesbeth treedt Inge bij: “Binnen AZ Delta ontwikkelden we recent een zorgpad IBD, met specifieke aandacht voor empowerment van de patiënt. Op de patiëntenbrochure staat bijvoorbeeld het traject duidelijk uitgeschreven. Je vindt er ook een schema met de standaardopvolging van medicatie. Hiermee informeren we de patiënt niet alleen, we maken hem ook mede- eigenaar van zijn traject. Educatie en informatie op maat zijn erg belangrijk. Al blijft het uiteindelijk de patiënt die beslist wat hij al dan niet doet voor zijn ziekte.” 
Onlineperspectief 
Niet enkel in de spreekkamer maar ook daarbuiten is vorming van patiënten volgens Inge noodzakelijk. “Zeker in het huidige onlinetijdperk. Het vergt een dosis kennis en gezond verstand om een onderscheid te maken tussen correcte en foute informatie. Vaak delen en lezen lotgenoten persoonlijke ervaringen, maar die staan niet garant voor correct onderbouwde en objectieve feiten. Het is een kunst om daar je weg in te vinden.” Liesbeth is als zorgverlener zelf heel actief op sociale media. “Vaak vertellen mensen levensechte ervaringen en worden die door lotgenoten als ‘standaard’ beschouwd. Aan de ervaringen van een patiënt hoef je niet te twijfelen, maar je moet ze wel vanuit het juiste perspectief bekijken.” 
Het blijft dus een zoektocht naar het juiste evenwicht in de relatie tussen arts en patiënt, een uitdaging waar je anno 2018 je ogen niet voor kan sluiten. De dames knikken en blijven optimistisch: “Met het accent op een gelijkwaardige relatie, van mensen met elk hun eigen kennis, expertise en ervaringen, geraken we ongetwijfeld vele stappen vooruit.”