Groeien met vallen en opstaan
Jongeren die lang in een residentiële setting verblijven, moeten vaak uit noodzaak op korte termijn plots zelfstandig gaan wonen. Het drama van de 19-jarige Jordy, die in 2016 moederziel alleen stierf, deed de samenleving inzien dat er hiaten zitten in de hulpverlening voor jongeren op transitieleeftijd. De hulpverlening werkte intussen de overgang voor jongvolwassenen van residentiële woonvormen naar zelfstandig wonen verder uit. Integratie, inclusie en participatie in de maatschappij staan daarbij voorop.
Bethanië is een Multifunctioneel Centrum voor kinderen en jongeren met gedrags- en emotionele problemen tussen 3 en 25 jaar. Het centrum wil kinderen met gedrags- en/of emotionele problemen en hun gezinnen een vraaggerichte en kwaliteitsvolle zorg bieden, ingebed en verankerd in de samenleving. Dit is maatwerk waarbij het orthopedagogisch kader – inclusief therapeutisch en schools aanbod – richtinggevend is. Kinderen en hun context krijgen een stevig programma met vele diepgaande leef- en leerervaringen, dat uitgaat van de kracht om te groeien. Geïnspireerd door de slogan ‘it takes a village to raise a child’ streeft Bethanië ernaar om kinderen en jongeren in de samenleving te houden.
Bethanië ging al in 2006 op zoek naar bijzondere op maat gemaakte zorg. Hieruit groeide het Villageproject Kiezel. De Villageprojecten zetten bewegingen of structuren op die de integratie van jongeren met een beperking en/of gedrags- en emotionele problemen te bevorderen. Wie op eender welk vlak moeilijk(er) functioneert, moet ook sociaal en emotioneel verbonden kunnen zijn met andere mensen. De nadruk ligt op de meest noodzakelijke menselijke behoeften: het zich verbonden voelen met anderen en de samenleving. Bethanië laat jongeren opgroeien in de brede samenleving, en leren sociaal, financieel en praktisch zelfstandig worden. Villageprojecten zijn een mix tussen het gewone en het ongewone en zijn complementair aan residentiële projecten.
Werkende, studerende en begeleide jongeren samen op kot
Het studentenhuis op de Kiezelstraat kreeg in het kader van de Villageprojecten een specifieke invulling. Drie werkende of studerende jongeren wonen er samen met twee begeleide jongeren met extra noden die op eigen benen moeten leren staan. Elke jongere betaalt een billijke huurprijs. Vaak verbleven de twee begeleide jongeren een tijd in een orthopedagogische residentiele setting die de overgang maken naar zelfstandig wonen. Elke jongere leeft zijn leven en gaat naar school of werkt, maar bepaalde taken, zoals koken, activiteiten organiseren en het huis onderhouden, doen ze samen.
De werkende en studerende jongeren hebben geen specifieke hulpverlenende of coachende rol. Ze kiezen ervoor om zich in het samenleven te engageren en vormen het startnetwerk rond de begeleide jongeren. Met hun netwerken brengen ze nieuwe werelden en mogelijkheden binnen in het huis van de begeleide jongeren. Zo breiden hun netwerken – en hun kansen – als vanzelf uit.
“Het Kiezelproject is niet zomaar een kot”, zegt een van de jongeren. “Het is een warm huis waar je met andere jongeren samenwoont en dat is echt een unieke ervaring. We leren allemaal wel iets van elkaar en bouwen aan een vriendschapsband die volgens mij ons hele leven zal blijven bestaan. Samen kunnen we lachen en plezier maken, maar ook tegenslagen ervaren. We zijn er voor elkaar tijdens leuke en minder leuke momenten. In het Kiezelproject woon je zelfstandig, maar tegelijk toch ook samen.” “Kiezel is voor mij een gewoon kot waar kotgenoten elkaar helpen”, vult een andere bewoner aan. “Zo kan ik hulp vragen bij het oppompen van mijn fietsband, bij het koken, maar ook een babbel als het even niet goed gaat. De begeleiding hangt van de jongeren zelf af: als ik er een keer geen zin in heb, dan zeg ik dat en komt de begeleidster niet langs.”
Warme kotmadam in plaats van strenge huisbaas
Bij de start van het project kreeg de begeleiding de vorm zoals die er gewoonlijk uitziet in een residentiële setting: met een vaak aanwezige opvoeder die alles opvolgt en op tijd bijstuurt. Maar al snel bleek dat niet de juiste manier van werken. Jongeren gaven aan dat zij deze begeleiding ‘buiten de reguliere hulpverlening’ ervaarden als ‘binnen de reguliere zorg, maar gewoon op een andere locatie’. Na deze opmerkingen werd de begeleidersrol anders ingevuld: er kwam een ‘warme kotmadam’, die de combinatie van zorg en organisatie op zich nam. De bezorgde en nauwlettende ‘huisbaas’ die richtlijnen voorschreef werd vervangen door een ‘kotmadam’ die steunt en stimuleert waar nodig, en de jongere bewust maakt van de eigen verantwoordelijkheden en de gevolgen van zijn gedrag en keuzes. Twee begeleiders staan elk vier uur per week klaar voor de jongeren. Ze koken dan samen, helpen met huishoudelijke en administratieve taken, en hebben individuele gesprekken of groepsgesprekken. Als het nodig is gaan ze ook mee naar de bank of naar school om vragen, problemen en administratieve kwesties in orde te brengen. De verantwoordelijkheid ligt bij de jongeren zelf en de ondersteuning gebeurt op vraag van de jongeren. Hulpverleners in het Kiezelproject moeten zichzelf bewust overbodig durven maken, zodat jongeren de kans krijgen bij te leren. De overgang naar volwassenheid gaat dan met vallen en opstaan, zoals bij iedereen.
>> Vorig jaar werd het Villageproject Kiezel bekroond voor haar uitzonderlijke werking door Cera-Rubiconproject. Villageproject Kiezel kreeg de prijs voor het bieden van zorgcontinuïteit voor kwetsbare jongeren na hun achttiende levensjaar.