welzijn & zorg

The distance between us

De Marokkaanse migratiegeschiedenis in beeld en geluid
23.05.2017
Foto's
Jan Locus

De eerste generatie Marokkaanse migranten hadden de gewoonte hun ervaringen in te spreken op cassettes om naar hun familie te sturen. De cassettes reisden heen en weer en werden steeds hergebruikt. Na een lange zoektocht kreeg fotograaf Jan Locus twee cassettes van een gezin in Molenbeek.

We horen onder andere de emotioneel geladen boodschappen van een Marokkaanse moeder aan haar naar België geëmigreerde zonen, een gesprek tussen een grootmoeder en een kind in België, een jongen die een Frans kinderliedje zingt en toevallig opgenomen fragmenten, geruis en omgevingsgeluiden. 

 

(Bekijk de foto's die naar aanleiding van deze fragmenten gemaakt werden onder de video.)

 

Arme ik, ik wachtte op hen aan zee, ik dacht dat mijn broers me zouden komen opzoeken...
(CASSETTE 1 KANT B - Scotch C-60)
Kind: "Dames en heren, ik stel u voor: Rahma el Hajwa (de tweede zus)".
Rahma: (lachend) "En wat denk je dat ze zal zeggen?"
Kind: "Ze gaat iets tegen haar broers zeggen."
Rahma: "Waar zijn haar broers?"
Kind (lachend) "In België."
Rahma: "En nu?"
Kind: "Ze gaat een boodschap opnemen met de cassetterecorder die hier voor ons staat."
Rahma: "Ik stuur mijn groeten (salaam) naar mijn broers AbdulKadir en AbdulRahman, veel groeten.
Ik zou willen weten waarom ze toen ze weggingen beloofden dat we elkaar zouden ontmoeten aan zee, terwijl ze nooit terugkwamen?"
Kind: "Ben je nu een opname aan het maken om alleen maar dit te zeggen?"
Rahma: "Wacht, ik wil nog dingen zeggen. Arme ik, ik wachtte aan de zee, denkende dat mijn broers me zouden komen opzoeken. Hoe dan ook, ik doe de groeten aan Rahima (schoonzus) en ook aan Fatma. Ik wou dat ik jullie kon komen bezoeken."
Kind: (lachend) "Schaam je, je hebt niet eens gedag gezegd aan Mohamed, hahaha, jij stinker." (khanza = scheldwoord).
Vrouw: "Zeg niet 'stinker' tegen je mama!" (lacht)
Andere vrouw: "'t Is goed, laat maar."

Ik wil je gewoon zien, om zeker te zijn dat het goed met je gaat. En dan alleen naar huis gaan.
(CASSETTE 1 KANT B - Scotch C-60)
Moeder: "Mijn paspoort vervalt binnen een maand. Ik zal een nieuw moeten aanvragen. Maar ik heb niemand om met me mee te gaan. Moge God me meer tijd geven om te leven, zodat ik je nog kan komen opzoeken. Genieten van bij jou te zijn, en dan weer naar huis komen. Mijn hart brandt. Ik zal naar jouw land komen om je te bezoeken. En dan zal ik weer naar huis komen. Ik wil niet blijven in een land van christenen. Ik wil daar niet leven en sterven. Ik wil sterven in mijn moslimland. Ik wil begraven worden naast mijn moeder en jouw zoon. Ik blijf niet in een land van christenen. Ik wil je gewoon zien, om zeker te zijn dat het goed met je gaat, en dan weer alleen naar huis gaan."

Casablanca
Fédéchar (Fédération charbonnière de Belgique) opent in 1963 een rekruteringskantoor in Casablanca. Belgische bedrijven wachten het afsluiten van officiële akkoorden niet af om werklustige gastarbeiders te rekruteren. De steenkoolfederatie Fédéchar opent in 1963 een rekruteringskantoor in Casablanca. Op 17 februari 1964 sloot België met Marokko een bilateraal akkoord om Marokkaanse werkkrachten te kunnen aanwerven voor de noden van de Belgische economie.
Tegelijk was Marokko vragende partij voor het migratieakkoord. Het land kampte met een economische crisis. Het bilateraal akkoord zorgde voor werk en kon buitenlandse geldstromen op gang brengen.
Vreemd genoeg zou België minder dan een jaar na het bilateraal akkoord al signalen uitsturen dat de officiële migratiestroom uit Marokko moest stoppen. Tot grote ergernis van Marokko. De eerste tekenen van een crisis in steenkoolindustrie kondigden zich aan en niet veel later zouden tal van mijnen sluiten. Duizenden mijnwerkers stonden op straat. In 1968 sloot Fedechar het rekruteringskantoor in Casablanca.

Waarom zeg ik dit, mijn zoon is mij nooit vergeten
CASSETTE 2 KANT B - Sony ZX60)

Het lied van de moeder gaat verder: 
"Mijn zoon verliet me en vergat me
Wat is het leven zonder jullie, mijn zonen? 
Jullie lieten me alleen in mijn land
En jullie vergaten me
Jullie gingen ver weg naar een ander land
En jullie vergaten me
Moge God de duivel verdoemen die me dit soort dingen laat zeggen
Waarom zeg ik dit
Mijn zoon is me nooit vergeten."

Hourria ging naar Marokko en... en ze had al terug moeten zijn. 
(CASSETTE 1 KANT A - Scotch C-60)
Vrouw: "Het is laat, je zou al moeten slapen."
Kind: "Ik kan niet slapen"
Vrouw: "Wil je dat ik bij jou kom slapen?"
Kind: "Nee".
Vrouw: "Waarom? Hè, waarom?"
Kind: "Zomaar."
Vrouw: "Hoe, zomaar? Ben je bang of wat?"
Kind: "Nee."
Vrouw: "Wil je Hourria?"
Kind: "Nee."
Vrouw: "Hourria is naar Marokko gegaan... en ze had al terug moeten zijn."

De wind die waait in de toppen van de grote pijnbomen
(CASSETTE 1 SIDE B - Scotch C-60)
Een kleine jongen zingt een kinderliedje in het Frans, met een Marokkaans accent:
"Frisse wind, wind van de ochtend.
Wind die waait in de toppen van de grote pijnbomen.
Plezier van de wind die waait. 
Laten we tegen de wind ingaan." 

Dan in het Arabisch:
"Dinsdag en woensdag.
Geen verborgen kale kop meer.
Vrijdag...
Zondag, niemand komt."

Waar is de cassette?
CASSETTE 2 KANT B - Sony ZX60)
Mannenstem:
Waar is de cassette?
Er is er een in het Spaans en nog een andere?

Molenbeek omgeving metro Belgica
De eerste generatie Marokkaanse migranten hielpen mee aan de bouw van de eerste Brusselse metrolijnen en vanaf de vroege jaren zestig had de MIVB een grote aantrekkingskracht bij de Marokkaanse gastarbeiders. Molenbeek is de enige Brusselse gemeente waar de metrowerken bovengronds gebeurden. Die bovengrondse metrowerken aan de Gentsesteenweg waren de doodsteek voor Oud-Molenbeek.

Molenbeek, omgeving Weststation.

O, de afstand tussen ons
CASSETTE 1 KANT B - Scotch C-60)
"De dag is koud, koud
De dag is koud, koud
O God, breng me AbdulKader terug
... het land is groen
... blinkende ogen
O, de afstand tussen ons
Dood, kom niet zo snel
O God, breng ons samen
In een uur van geluk
dat ons geluk zal brengen
Bij jullie zijn mijn zonen
Breng me vreugde
Ik mis jullie zo
Nu de bergen bedekt zijn met sneeuw
Is het hier koud mijn zonen
Jullie zijn zo ver van mij, mijn geliefden
Moge God je zegenen, en vergeet me niet."

I am tired of asking her to record a message
(CASSETTE 1 KANT B - Scotch C-60)
"Het eten is klaar, AbdulKadir.
We moeten eten, alleen ik en Aysha.
We eten vis.
Ik vroeg Mohamed's moeder om op te nemen.
Amina (Yemna) is terug naar de bergen, naar haar schoonmoeder.
Mohamed's moeder doet hem de groeten. 
Ik ben het beu haar te vragen een boodschap op te nemen.
Ze nam haar schoondochter mee en ging terug naar de bergen.
Dus ik heb je niets meer te zeggen
Kom, meisje, zet de recorder af.
Da's alles.
Dus AbdulKadir
Je vader heeft twee dochters nu, Zoubaida and Zeinab
Hij verkocht het land voor drie miljoen." 

In het najaar van 2017 zal de film getoond worden bij www.argosarts.org.

Dit project kwam tot stand met de steun van de Vlaamse Gemeenschapscommissie en het Fonds Pascal Decroos.