De geluksfactor

Hoezo geluk heeft niets te maken met de bananenschil waarover je uitglijdt? Vergeet het maar, zegt hoogleraar Mieke Bartels (VU Amsterdam). Zij voerde, samen met de Rotterdamse geneticus Philipp Koellinger, een wereldwijd onderzoek naar de oorzaak van geluk bij 298.000 mensen. Er zijn, volgens Bartels, sterke aanwijzingen dat ons DNA-profiel de geluksgevoelens bepaalt die we ervaren. De genetische varianten voor geluk komen vooral tot uiting in het centrale zenuwstelsel en het bijnier- en alvleeskliersysteem. Dat lijkt sterk op de truc die filosoof René Descartes bijna 500 jaar geleden uithaalde, toen hij de interactie tussen lichaam en ziel verbande naar de pijnappelklier – in zijn woorden de ‘zetel van de ziel’. Het onderzoek van Bartels maakt ons niet meteen gelukkiger, maar zal in elk geval onze verwarring over welbevinden nog doen toenemen. Kunnen we dat welbevinden wel of niet beïnvloeden?

Het is vandaag bon ton om individuele verantwoordelijkheid zwaar te benadrukken. Ook gezondheid en zorg worden steeds vaker geïnterpreteerd als een contract. Ziekte of pech zijn dan de gevolgen van individuele fouten. Een depressie omdat je problemen hebt op het werk? Dat levert het bewijs dat je eigenlijk niet voldoet. Ander en beter. Een burn-out op de koop toe? Waarom heb je zelf geen hulp gezocht? Heb je wel voldoende gesport? En waarom kook je niet elke dag caloriearm? Stel je voor dat je straks kan zeggen: ik voel me een beetje down omdat mijn alvleesklier het deze week slecht doet. De kans is toch reëel dat je dan als antwoord krijgt: je had je pillen maar moeten nemen.

"Kunnen we ons welbevinden wel of niet beïnvloeden?"

Maar wat heet dan geluk? Naar aanleiding van de Internationale Dag van Geluk (20 maart) bracht het onderzoeksbureau Gallup een rapport uit over emoties. Als je de Verenigde Naties moet geloven zijn de Denen en de Zwitsers de gelukkigste mensen ter wereld – gemeten op een schaal van 0 tot 10. De marktonderzoekers van Gallup nemen een ander standpunt over geluk in: het gaat erom hoe je emotioneel reageert op je leven en de omstandigheden waarmee je te maken krijgt. Onze beklagenswaardige broeders en zusters in Syrië scoren uiteraard heel laag. Ze lachen amper en koesteren weinig positieve gevoelens. Het zijn echter niet de Denen of de Zwitsers die bovenaan staan, maar een groot deel van de Zuid-Amerikanen. In landen als Paraguay, Honduras of Guatemala bruist het van de positieve emoties. Overigens voelt wereldwijd meer dan 70% van de mensen zich goed in zijn vel.

Geld bepaalt daarbij niet alles. Boven een jaarinkomen van omgerekend 66.000 euro worden Amerikanen bijvoorbeeld niet gelukkiger dan ze al zijn. Dat is nog steeds een viervoud van het gemiddelde netto-inkomen van de Vlaming (circa 17.000 euro). Bovendien leeft een op de tien Vlamingen met een armoederisico. En daar worden ze zeker niet gelukkiger van. Het DNA-onderzoek, de Gallup-cijfers en onze centen bewijzen dat je ons welbevinden niet kan verklaren door deelonderzoeken of trendy vooroordelen. Het moet ook domweg meevallen. En dat fortuin zit helaas in geen enkele klier verborgen.