Bart Stouten presenteert Klassiek Leeft bij Klara en schrijft boeken. Toen hij vijftien was, verloor hij zijn ouders en tweelingzus in een verkeersongeval dat hij als enige overleefde. “Dat ongeval heeft een grote impact gehad op mijn leven, tot op vandaag. Het voelt aan alsof ik twee levens heb: één voor en één na. Sinds het ongeval ben ik alleen bezig met de essentie. Ik wil geen tijd verliezen met wat minder belangrijk is.”
Het ongeval kwam op een heel moeilijk moment in zijn leven. “Ik was vijftien, midden in mijn puberteit, ik stond op het punt om mijn biologische mama te vertellen dat ik homo was. Het was een kwestie van dagen. En toen was er dat ongeluk… In die tijd voelde ik me op school ook niet zo goed. Ik had ruzie met mijn beste vriend - over iets kleins - en hij greep het ongeval niet aan om het weer goed te maken. Het was een verwarrende periode voor mij.” Een rechter besliste toen dat hij in een pleeggezin geplaatst zou worden. “Ik had het geluk dat mijn leraar Latijn, die ik erg bewonderde, aanbood om mij in zijn gezin op te nemen. Dat was echt een opluchting voor mij op het moment dat ik met zoveel vragen worstelde.”
Stouten kwam plots van een socialistisch in een katholiek milieu terecht, en vond die andere manier van denken verrijkend. “Ergens verlangde ik naar dat christelijke. Op school waren we maar met twee leerlingen in de les zedenleer. Die lessen waren op zich wel interessant, maar net omdat ik geen godsdienst volgde, trok het me aan.” Die andere manier van denken hielp hem ook omgaan met het verlies. “Het is heel moeilijk om het verlies van je ouders en je zus een plaats te geven. Mijn pleegouders hebben er alles aan gedaan om me daarbij te helpen. Mijn pleegmama moedigde me aan om geregeld naar het kerkhof te gaan. Ze kregen als pleegouders geen begeleiding. Wie nu pleegouder wordt, krijgt heel wat ondersteuning. Wat dat betreft leven we in een fantastische tijd. Mijn pleegouders namen beslissingen naar eigen goeddunken, en dat pakte gelukkig positief uit. Ze hebben willen verderzetten wat mijn biologische ouders voor mij deden: dat vond ik zo mooi. Ik kan hen eigenlijk niet genoeg bewieroken.”
Stouten voelt het ongeval nog steeds aan als een breuk tussen twee levens. “Het was een soort ontworteling. Die confronteerde me met de ware betekenis van het bestaan. Illusies vielen onmiddellijk weg; zo voel ik het nu nog altijd aan.” Het ongeval zorgde ervoor dat hij enkel het strikt noodzakelijke behoudt en koestert. “Voor mij is dat een tafel, een bed, een computer en boeken. Ik kan niet genieten van gesprekken over koetjes en kalfjes. Ik wil geen tijd verliezen met dingen die me afleiden. Dat is bijna een obsessie geworden sinds het ongeval. Ik heb niets met dure auto’s of merkkledij: luxe is voor mij betekenisloos.”
Het verleden is geen afgesloten hoofdstuk voor de presentator. “Je hoort vaak dat je in het hier en nu moet leven. Dat vind ik dus niet. Voor mij is het verleden niet voorbij, integendeel: het leeft. Ik heb er een sterke band mee. Volgens mij kan je het verleden ook herzien via nieuwe informatie die je te horen krijgt. In mijn boeken probeer ik af te werken wat te vroeg is gestopt.”
“Mijn streven naar essentie wordt gevoed door een doodsbesef. Ik denk heel vaak: elke dag kan mijn laatste zijn. Dus ik probeer zo te leven dat ik op elk moment ‘rond’ ben, dat ik de dingen gedaan heb waarvan ik denk: dat had ik moeten doen, of dat wilde ik doen. Ik leef met een besef van urgentie: doe de dingen die je wil doen nu het nog kan, nu je het licht hebt.”
Muziek speelt natuurlijk een belangrijke rol in zijn leven. “Aan bepaalde stukken van Mozart heb ik veel gehad. Zo is er een concerto waar de piano het opneemt tegen het orkest, waarbij het lijkt alsof de piano getraumatiseerd is. Ik identificeerde me met die piano. Op het einde speelden de piano en het orkest een spel onder gelijken. Muziek kan veel meer zijn dan gewoon leuk om naar te luisteren. Soms is muziek bijna als een yogales, een soort spirituele leraar. In mijn radioprogramma creëer ik graag een sfeer waarbij ik samen met de luisteraar op ontdekking kan gaan in de muziek. Het maakt me gelukkig als luisteraars me vertellen dat ik hen geprikkeld heb om eens anders naar bepaalde muziek te luisteren. Wij willen iets met muziek, maar muziek wil ook iets met ons.”
Naast muziek horen ook literatuur en boeken voor hem tot de kern van het bestaan. “Toen ik na het ongeluk in het ziekenhuis lag, kreeg ik A la recherche du temps perdu van Marcel Proust cadeau van een vriendin van mijn moeder. Een cadeau in alle betekenissen van het woord. Dat boek had een immense impact op mij en betekende een grote troost. Mensen met een trauma kan je tools aanreiken om het te helpen verwerken. Boeken kunnen daar zeker deel van uitmaken. Dimitri Leue heeft zo bijvoorbeeld boeken geschreven over de jaloezie die een kind ervaart wanneer er een broertje of zusje bij komt, en over hoe een kind zich voelt bij zindelijkheidstraining. De gevoeligheid waarmee men tegenwoordig therapeutische boeken schrijft waar mensen iets aan kunnen hebben is mooi. Proust had dat effect voor mij in de jaren zeventig.”
Onverschilligheid, het gebrek aan aandacht voor de ander, is een van de grote problemen van onze tijd, vindt Stouten. “Wie zich openstelt voor de noden, vragen en problemen van een ander, kan daarvan leren. Het kan zo verrijkend zijn om op te gaan in een ander zijn wereld. Ik bezoek elke week mijn pleegmama, die in een woonzorgcentrum verblijft. Voor die bezoekjes moet ik telkens een drempel over, dat geef ik toe, maar ik weet dat mijn mama er veel aan heeft. Dat doet me plezier. Ik heb ook een grote bewondering voor de mensen die voor haar zorgen. Ze hebben een houding waar ik veel respect voor heb. Mijn pleegmama is heel gelovig. Ze kreeg een kamer van waaruit ze uitkijkt op een Mariabeeld dat ’s avonds mooi verlicht is. Volgens mij hebben ze er bewust voor gekozen om haar die kamer te geven. Een eenvoudig, maar heel respectvol gebaar. Als ik daar nog iets kleins kan aan toevoegen met mijn wekelijks bezoek, is dat fantastisch. Ik wil niet als een pastoor klinken, maar ik vind dat we aandacht moeten hebben voor wat belangrijk is voor de ander. Er blijven zoveel problemen liggen, die soms met een kleine verandering in ons gedrag opgelost kunnen worden. Eenzaamheid bijvoorbeeld. Ik ben ervan overtuigd dat het je als mens rijker kan maken als je naar de ander toe gaat en luistert. Het maakt de wereld nobeler.”
