"De combinatie wonen en voor elkaar zorgen moet een evidentie worden"

Na de terreuraanslagen in 2017 kreeg de Brusselse gemeente Sint-Jans-Molenbeek een negatieve bijklank. De gemeente werd geassocieerd met radicalisering, armoede en verloedering. Het toenmalige leegstaande café op de hoek van de Begijnenstraat dat ooit werd uitgebaat door de broers Abdeslam, was een donkere plek in de buurt.

In diezelfde straat bevindt zich ook De Stroom, een zorghuis voor jongeren en volwassenen met een verstandelijke beperking. Dit kan een enkelvoudige of meervoudige beperking zijn, maar het kan ook gaan om een niet aangeboren hersenletsel. In De Stroom woont een dertigtal bewoners, waarvan er 25 permanent in het opvanghuis verblijven.

“We willen de inwoners van De Stroom een meer centrale plek geven in de wijk”, zegt Katleen Evenepoel, directeur van Zonnelied vzw. Zonnelied heeft in samenwerking met andere partners de Begijnenpassage opgericht. Dit is een project dat als doelstelling heeft om buurtbewoners te verenigen rond een zorgnetwerk.

Helpen in de kleuterschool

“Onze overtuiging is dat je de kwaliteit van leven voor iedereen verbetert als je inzet op inclusie. Dit betekent dat ook mensen met een beperking een gewone plek in de maatschappij verdienen. Creëer mogelijkheden opdat ze zelfstandig naar de buurtwinkel kunnen gaan. Zorg voor ontmoetingen met buurtbewoners opdat beide groepen elkaar leren kennen en misschien iets voor elkaar kunnen betekenen.”

In eerste instantie wordt dan misschien gedacht aan een buurtbewoner die vrijwilligerswerk gaat doen in De Stroom. Bijvoorbeeld een wandeling maken met een bewoner. Maar de ambitie van het zorgnetwerk reikt verder.

'Mensen met een beperking verdienen een gewone plek in de maatschappij.'

“Mensen met een verstandelijke handicap kunnen vaak meer dan je in eerste instantie zou denken. Stel dat een bewoner van De Stroom in het buurtschooltje vrijwilligerswerk wil doen. Dan bekijken we wat mogelijk is. Misschien kan de bewoonster helpen bij het aan- en uittrekken van de jasjes van de kleuters? Of is er nog hulp nodig in de refter”, zegt Evenepoel.

“De opties zijn eindeloos als je creatief durft na te denken. Mensen uit De Stroom kunnen misschien meezingen in het plaatselijk koor? Het gaat om een tweerichtingsverkeer. De buitenwereld binnenhalen in het zorghuis en de deuren van het huis openzetten, zodat de bewoners participeren in de wijk.”

Buren groeten tijdens het wandelen

Greta Sterckx (56) woont al zeven jaar in De Stroom. Ze is een enthousiast lid van het plaatselijk buurtcomité. “Ik vind het heel plezant om naar die vergaderingen te gaan. Ik heb MS en zit in een rolstoel. Soms staan er veel spullen op een voetpad waardoor ik er niet langs kan. Ik pleit in het buurtcomité voor propere en goed begaanbare voetpaden. Ik leg ook andere onderwerpen op tafel die ik hoor van medebewoners.”

Elke donderdag gaan de bewoners van De Stroom op uitstap. Ze nemen een lunchpakket en drinken mee en blijven een paar uur weg.

Dankzij haar engagement in het buurtcomité heeft Greta heel wat mensen in de wijk leren kennen. “Als ik een wandeling maak in de wijk kom ik vaak mensen tegen waar ik een praatje mee maak. Dat doet echt deugd.”

Het uitreiken naar de buitenwereld gaat verder dan alleen contact zoeken met buurtbewoners. “Er is ook een samenwerking met acteur Stefan Perceval. Hij maakt samen met de bewoners van De Stroom een voorstelling voor Theater aan Zee”, weet directeur Evenepoel. “In de voorstelling ontmoet de Brusselse reus de reus uit Oostende. Onze mensen werken hier aan mee.”

De Stroom is slechts een deelproject van de Begijnenpassage. Het leegstaande café in de Begijnenstraat heeft in 2018 plaatsgemaakt voor een buurthuis waar iedereen welkom is en zomaar kan binnenstappen. Er is ook een dagcentrum voor ouderen en een antennepost waar buurtbewoners voor verpleegkundige ondersteuning terecht kunnen. En onlangs kwam het goede nieuws dat de bouwvergunning voor een innovatief cohousingproject voor buurtbewoners met dementie is goedgekeurd. In de nieuwbouw komen ook veertien flats voor bewoners die als mantelzorger iets willen betekenen in de buurt.

Maatschappij hervormen

“De Begijnenpassage heeft veel te bieden. De naam refereert aan de Brusselse galerijen. Je passeert, kijkt naar het aanbod en kiest wat je nodig hebt”, legt Evenepoel uit. “We proberen voortdurend nieuwe dingen uit gericht op het verhogen van de inclusiviteit. We betrekken de buurtbewoners altijd actief bij het ontwikkelen van de nieuwe projecten.”

Evenepoel en haar team hopen dat andere steden en gemeenten zich laten inspireren door het concept van Begijnenpassage. “Een appel doen op de zorgzaamheid van mensen heeft een positief effect op de buurt. Mensen krijgen oog voor elkaar. Ze zoeken verbinding. Buren zijn niet langer vreemden voor elkaar. Zorgzaamheid is als een virus. Wie ermee in aanraking komt, verspreidt het verder.”

“Onze droom is dat men op Europees vlak groeit naar een samenleving waarbij de combinatie wonen en zorgen een evidentie is. We zetten ons actief in om de politiek te bewegen hervormingen door te voeren die de maatschappij in die richting doet evolueren.”