welzijn & zorg
Aandacht voor zelfzorg en gezinscontext
Opvoedingsondersteuning voor ouders van een suïcidaal kind
Zelfdoding is bij jongeren onder 24 jaar de op een na belangrijkste doodsoorzaak. Veel ouders voelen zich machteloos, terwijl ze toch een belangrijke beschermende rol kunnen spelen. Maar hoe? Het Kenniscentrum Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen (Odisee) wil ouders daarin ondersteunen en ontwikkelt een tool.
In gesprek
De onderzoeker ging in gesprek met 25 ouders met een kind tussen de 12 en 25 jaar. Het gaat dan om inwonende kinderen die suïcidaal zijn of een poging achter de rug hebben. “Tijdens die gesprekken spraken we over de aanleiding volgens de ouders, de gezinscontext en de hun ervaringen rond hulpverlening. Daarnaast peilden we naar de impact op het hele gezin, zowel op sociaal als professioneel vlak. Zo brachten we de behoeften en noden van ouders in kaart.”
Impact op het gezin
De doelgroep in dit onderzoek zijn ouders. De kinderen en hun noden zijn niet bevraagd. “Interessant zou zijn om de communicatie tussen kind en ouder te onderzoeken en bv via een app te verbeteren. Broers en zussen ondervinden ook een impact, de gezinsstructuur is uit balans, zij kunnen trauma’s hebben.”
De onderzoekers gaan nu met de ouders aan de slag omdat hun rol en de impact op het gezinsleven sterk onderbelicht zijn in het hele hulpproces. “Bij veel ouders zien we een constante drang om de situatie te proberen beheersen. Dat uit zich in verschillende situaties: ’s Nachts bij ieder geluid gaan kijken, zorgen dat er steeds opvang is, niet durven weggaan, objecten in huis verwijderen, telefoon steeds in handbereik. Het is vaak een lang proces, meestal jarenlang. Zo wordt het een uitputtingsslag om ermee te leven. De steeds verhoogde waakzaamheid, de duurtijd en het mogelijk terugvallen zorgen voor een constante belasting. De doodsdreiging heeft een bijzondere mentale impact op de ouders. Angst en bezorgdheid zorgen niet alleen bij ouders, maar ook bij hulpverleners voor een aparte sfeer. Er is een soort angst om iets fout te doen. Het is een andere stress dan bij andere hulpverlening, net door de doodsdreiging.”
De tool
Op basis van de verhalen van de ouders ontwikkelen de onderzoekers een innovatieve tool om de opvoedingsvaardigheden van ouders met een suïcidaal kind te ondersteunen. Aspecten die aan bod kunnen komen, zijn onder meer: signaalherkenning, bewustwording van de ouderlijke rol, zelfvertrouwen en empowerment, pedagogische ondersteuning, hulpverleningsaanbod, taboedoorbreking en getuigenissen van lotgenoten “We kiezen nu voor een online tool, waarvoor we vertrekken van drie luiken: de ouder, het gezin en de zorg voor het kind. Bij een crisismoment ligt de focus vanzelfsprekend op het kind en de hulpverlening aan het kind. We willen de aandacht ook naar de ouders en het gezin brengen."
Aandacht voor zelfzorg en gezinscontext
Door filmpjes met getuigenissen te gebruiken in de tool hopen de onderzoekers ouders inzicht te geven in de situatie en de uitdagingen waar ze misschien voor staan. “Ik ontmoette zo veel wijze en krachtige ouders, die dachten dat ze goed voor zichzelf zorgden. Vaak bleek dat toch nog altijd vanuit de focus op het kind: bv een moeder die heel gezond at en veel sportte om ervoor te zorgen dat ze gezond en sterk was voor als het kind een crisis zou doormaken. Dus om er te kunnen zijn voor het kind. De ouders hebben best aandacht voor zelfzorg. Door informatie en getuigenissen willen we duidelijk maken dat de situatie ook op hen een grote impact heeft en dat er hulp mogelijk is. Het gezin roeit met de riemen die men heeft, de relaties staan onder druk.”
De tool leert ouders omgaan met de situatie en verwijst door naar verschillende mogelijke hulpverlening. “Een pasklaar antwoord bestaat niet in deze moeilijke omstandigheden. Wel kunnen we werken aan het zelfvertrouwen en de coping strategieën van ouders. Iedereen en elke situatie is anders met eigen sterktes en kwetsbaarheden. De tool maakt ook duidelijk dat heel andere reacties mogelijk zijn. We willen ouders vooral inlichten en voorbereiden op wat ze mogelijks nog moeten meemaken”, zegt Reynders. We geven een realistisch beeld van wat ouders kunnen verwachten, ook al is dat niet fraai.”
Ouders ondervinden ook lichamelijke klachten, hebben een slechte nachtrust of raken sociaal geïsoleerd. “Getuigenissen kunnen hoopgevend zijn en inspireren of ervoor zorgen dat ouders wakker schieten en voor zichzelf zorgen of hulp zoeken. In vele gevallen is er geen ruimte voor zichzelf, omdat ze aan het vechten zijn voor hun kind. Hobby’s en sociale activiteiten kunnen stress verlagen, je kan er steun uit halen. Hetzelfde geldt voor blijven werken om een zekere structuur en houvast te hebben. Andere ouders hebben net baat bij rust en tijd nemen. Ook hier is geen pasklaar antwoord. We willen ouders vooral ondersteunen in hun veerkracht en vertrouwen geven in hun eigen kunnen”, besluit Reynders.
De tool wordt verwacht in maart 2018 in de vorm van een gratis online applicatie opgenomen in de website van Zelfmoord1813.be.
Voor dit project werken de onderzoekers van HIG samen met het Vlaams Expertisecentrum voor Suïcidepreventie en Expoo. Andere partners zijn de Eenheid voor Zelfmoordonderzoek (EZO) en het Centrum ter Preventie van Zelfdoding (CPZ).